Zerdüşt'ün Vedası: Sessizlik Kuleleri

Zerdüştlük yaklaşık 4000 yıl önce İran’da ortaya çıkan, Zerdüşt isminde bir rahibe nispet edilen ve günümüzde varlığını devam ettiren eski bir Pers inancıdır. Kutsal kitabı, Avesta’dır. Zerdüşt inancında ateş başta olmak üzere tüm ana elementler (hava, su, toprak) kutsaldır. İran’ın İslam orduları tarafından fethiyle birlikte Zerdüştler Hindistan’a göçmeye başlamışlardır. Zerdüştlük bu tarihten itibaren Hindistan’da gelişme alanı bulmuştur. Günümüzde de en çok mensubunun bulunduğu yer Hindistan’dır.

Zerdüştlerin inancında ölüm, ruhun bedenden ayrılması ve ahirete göç etmesidir. Ölülerin huzurlu ve temiz bir şekilde öbür dünyaya gitmesi için farklı cenaze ritüelleri uygulanır. Aralarında en ilgi çekici olan Dahma’dır.

Dahma, gömmek anlamına gelen “dafma” kelimesinden gelmektedir. Binlerce yıllık Dahma geleneğine göre bir Zerdüşt öldüğü zaman cesedi manevi olarak kirli sayıldığı için önce yıkanır ve kefenlenir. Cesetlere görevli hariç birinin dokunması yasaktır. Daha sonra cenaze görevlileri cesedi sedyeye benzer bir yapı ile bir çeşit mezarlık olan Dahma’ya götürür. Ölen kişi erkekse dış çembere, kadınsa orta çembere, çocuksa en iç çembere bırakılır. Görevliler ölü için dua eder ve leş yiyici hayvanlar cesedi parçalayıp kemikleri ortaya çıkarana kadar beklerler. Bu ritüele ölülerin arındırılması denmiştir. Görevliler cesetleri bıraktıktan sonra yıkanıp temizlenirler. Arınma işleminden yaklaşık 2 hafta sonra Dahma’ya gidip kemikleri toplar ve özel bir havuza atarlar. Bu sayede temizlenen Zerdüşt’ün cennete gidileceğine inanılır. 

Zerdüştlere göre doğaya en az zarar verecek defin yöntemi budur. İnsan bedeni kirli olduğu için kutsal olan ateş, su, hava ve toprak bedenle kirletilmemelidir. Ateşe, havaya, suya zarar vermesin diye ceset yakılmaz ve toprağa, yer altı sularına zarar vermesin diye gömülmez. İşte bu sebeplerden dolayı cesedi, Tanrı tarafından bu iş için görevlendirildiği düşünülen akbabalara teslim etmenin en doğru şey olduğunu düşünürler. Diğer bir sebep ise ahiretteki hesaba temizlenerek çıkılması düşüncesidir. Bu ritüel bedenin öbür dünyaya temiz bir şekilde gitmesine yardımcı olur. Aynı zamanda normal şartlarda yok olması uzun sürecek olan cesedin akbabalar vasıtasıyla parçalanması, koku ve benzeri rahatsız edici durumları engeller.

Dahma adı verilen cenaze kuleleri çorak topraklara inşa edilir. Silindire benzeyen taş duvarlardan oluşur. Yapımında kullanılan malzemenin sert ve kaliteli olmasına büyük önem verilir. Dahmaların inşası, belirlenmesinden yapımına kadar üç aşamadan oluşur. Bunlar temel atılması, tana ayini ve takdis ayinidir. Sessizlik kulesinde yapılan cenaze törenleri Sasaniler ve Persler döneminde yaygınlık kazanmıştır.

İslam devletlerinin tarihsel süreç içerisinde İran'ı bölge bölge fethetmeleriyle birlikte Zerdüştler’in önemli bir kısmı Hindistan’a göçmüştür. Bu sebepten Zerdüştler İran’da kalanlar (Ceberler) ve Hindistan’a göç edenler (Parsiler) olmak üzere ikiye ayrıldılar. Hindistan’daki Parsiler hala geleneklerine bağlı şekilde yaşamaya ve ölülerini sessizlik kulelerine bırakmaya devam etmektedir. Ancak bu bölgedeki akbaba sayısının azlığı önemli bir sorun oluşturmuştur. Bu sayı yetersizliği sebebiyle geleneği devam ettirebilmek için kule yakınlarına akbabaların yaşayabileceği bir şekilde hazırlanmış kuşhaneler inşa edilmiştir.

İran’daki Ceberler ise bir baskı görmemelerine rağmen cesetlerini Dahma’ya götürmekten vazgeçtiler. Bunun yerine dört ana elementi kirletmemek adına ölülerini betona gömer oldular. Amerika ve Avrupa’nın çeşitli yerlerinde yaşayan bazı Zerdüştler, ölüleri mezara gömmek, fırında yakmak gibi uygulamaları da benimsemişlerdir.