Zamanda ve İnançta Kutsal Bir Yolculuk: Deyrulzafaran Manastırı

Anadolu toprakları Hıristiyanlar için her zaman özel bir yere sahip olmuştur. Hıristiyanlığın ilk ortaya çıktığı dönemlerden itibaren Anadolu İsa’ya, havarilerine ve önemli şahsiyetlere ev sahipliği yapmıştır. Anadolu toprakları üzerinde bulunan, İzmir, Mardin, İznik, Antakya, Kapadokya, Tarsus, Urfa ve daha pek çok yerleşim yeri Hıristiyanlar tarafından kutsal olarak kabul edilmektedir.

Anadolu toprakları içerisinde Hıristiyanlar tarafından kutsal sayılan yerlerden biri olan Mardin, özellikle Süryani Hıristiyanları için merkez konumundadır. İsa’dan sonra Hıristiyanlığı kabul eden ilk topluluklardan biri olan Süryaniler, Mardin’in önemli bir dini merkez haline gelmesinde etkili olmuşlardır. Deyrulzafaran Manastırı da 1293-1932 yılları arasında Süryani Ortodoks Patrikliğine ev sahipliği yapmıştır.

Mardin’in 4 km doğusunda bulunan Deyrulzafaran Manastırı, yüzyıllardır süregelen manevi geleneğin canlı bir vasiyeti olarak ayakta durmaktadır. İnşasına 5. yüzyılda başlanan manastır, bugünkü siluetine 18. yüzyılda kavuşmuştur. Kökleri 1500 yılı aşan bu antik manastır, birçok imparatorluğun yükselişine ve çöküşüne tanıklık etmiştir. Milattan önce Güneş Tapınağı, Roma Dönemi’nde ise kale olarak kullanıldığı bilinmektedir. Kale içerisindeki kiliselerin M.S. 313 yılında Hıristiyanlığın serbest bırakılmasından sonra inşa edildiği düşünülmektedir. M.S. 363’te Persler tarafından yenilgiye uğrayan Romalılar, bu bölgeden çekilmek zorunda kalmıştır. Romalılardan sonra kaleye getirilen azizlerin kemikleri ile burası manastıra dönüştürülmüştür.

Kemikleri getiren kişinin Aziz Şleymon olması nedeniyle manastırın ilk isminin Mor Şleymun Manastırı olduğu bilinmektedir. M.S. 607’de Persler, Mardin Kalesi’ni ele geçirmek için yaptıkları mücadelede manastıra ciddi zarar vermişlerdir. Uzunca bir süre harabe halinde kalan manastır, 793 yılında Mardin Metropolü Aziz Hananyo tarafından yapılan büyük tadilat sonucunda Mor Hananyo Manastırı adıyla anılmaya başlanmıştır. 15. yüzyılda manastırın çevresinde yetişen zafaran yani safran bitkisi nedeniyle manastır, bugün halen kullanılmaya devam edilen Deyrulzafaran Manastırı adını almıştır.

Deyrulzafaran Manastırı farklı dönemlerde inşa edilen yapılardan oluşan bir komplekstir. Manastır içerisinde Mor Hananyo Kilisesi, Azizler Evi, Meryem Ana Kilisesi ve Güneş Tapınağı yapıları yer almaktadır. Manastırda yer alan kilise ve mezar odasının yapılış tarihi 6. yüzyıla dayandırılmaktadır. Bu da manastıra, hayatta kalan ve halen işlevsel olan en eski manastırlardan birisi olma unvanını vermektedir.

Manastırın önemli özelliklerinden biri de Süryani cemaatinin ortaya çıkmasından bu yana bu coğrafyada hizmet vermiş olan elli iki metropolit ve patriğin mezarlarının, manastır içinde yapılmış olan özel odada gömülü olmasıdır. Tarih boyunca Süryanilerin önemli dini merkezi olarak hizmet veren manastır sahip olduğu kemerli sütunlar, taş nakışlar ve ahşap el işlemeleri ile ziyaretçilerin beğenisini kazanmaktadır.

Dindar ruhların çağdan çağa sunduğu duaların yankılarına tanıklık eden Deyrulzafaran Manastırı Mezopotamya'nın kalbinde gizli bir mücevher gibi yuvalanmış, kültürel mirasın kalıcı bir simgesi olarak dimdik ayakta durmayı başarmıştır.