Yahudilikte Cenaze Törenleri

İnsanların, tarihi boyunca ölülerinin ardından yaptıkları cenaze törenleri her kültür içerisinde derin bir öneme sahip olmuştur. Kökleri eski geleneklere ve inançlara dayanan cenaze törenleri, yas süreçleri ve ölen kişinin anılması için yapılan anma törenleri ölüme kutsal bir anlam kazandırmaktadır. Eski uygarlıklardan modern toplumlara kadar bu ritüeller her dönemin kültürel, dini ve toplumsal normlarını yansıtacak şekilde gelişme göstermiştir.

Yahudilikte uygulanan cenaze törenlerinin de eski Mezopotamya halklarından geldiği kabul edilmektedir. Yahudilerin kutsal kitabı Tevrat’ta ölüm ve ölümden sonrasına dair kesin bilgilerin olmaması, cenaze törenlerinin eski medeniyetlerden etkilenerek uygulanıldığını düşündürmektedir. Yahudi sözlü yasası olan Talmud’da yer alan ölüm ile ilgili açıklamaların da toplumun gerçekleştirdiği cenaze törenlerinden hareketle kaleme alındığı kabul edilmektedir.

Yahudi bir kimsenin ölüm vaktinin geldiği düşünüldüğünde, ölümü beklenen kişinin yanında ailesi, sevdikleri ve bir haham bulunur. Yanında bulunan bu yakınları Yahudiler için kutsal kabul edilen “Şema İsrael” duasını okur. Ölümün gerçekleşmesinden sonra ölen kişinin başında sekiz dakika beklenir ve kişinin öldüğünden emin olmak için burnunun altına bir tüy yerleştirilerek nefesi kontrol edilir. Yapılan nefes kontrolü sonrası kişinin öldüğüne kesin olarak kanaat getirilmesinin ardından cenaze töreni başlar. Cesedin ortadan kaldırılması için gerekli olan hazırlıklara başlanır. Tercih edilen yöntem toprağa gömme uygulamasıdır. Özellikle insanın Tanrı suretinde yaratıldığını kabul eden geleneksel Yahudiler, cesedin yakılmasına kesinlikle onay vermemektedir. Ancak günümüzde bazı Liberal Yahudilerin cesetlerin ortadan kaldırılmasında yakma işlemini uyguladıkları bilinmektedir.

Cesedin ortadan kaldırılmasında Yahudilerin özel günleri olan Şabat, Roş Haşana, Yom Kipur, Yom Tov günleri dışında ceset kısa sürede defnedilmektedir. Bu günlerde ise ceset bekletilmekte ve cenaze töreni yapılmamaktadır. Cenaze töreninde ilk olarak ölen kişinin bedensel temizliği yapılmaktadır. Bet ha-metager olarak bilinen yerlerde görevli kimseler tarafından ceset yıkanmakta ve kefenlenmektedir. Kefenlenmenin ardından sade bir tabut içerisine yerleştirilen cesedin yanına İsrail’den getirilmiş bir avuç toprak koyulmaktadır. İsrail’de ölen Yahudiler ise tabuta toprak koyulmadan doğrudan defnedilmektedir. Gömme işlemi sırasında cesetlerin yüzleri, yeniden dirilişin gerçekleşeceğine inanılan yer olan Süleyman Mabedi’ne dönük olarak yerleştirilmektedir. Yahudilikte ölüm ile tüm insanların eşitlendiği kabul edilmektedir. Bu nedenle cenaze törenlerinin sade olmasına dikkat edilmektedir.

Cesedin ortadan kaldırılmasından sonra geride kalan yakınlar için yas süresi başlamaktadır. Yahudilikte üç aşamadan oluşan yas süreci sırasıyla aninut, şiva ve şeloşim dönemleridir. Ölen kişinin defnedilmesine kadar geçen süre aninut; yasın en yoğun olduğu kabul edilen ikinci dönem yedi gün sürmekte ve şiva olarak adlandırılmaktadır. Son yas dönemi otuz gün sürmekte ve bu otuz gün sonunda yas dönemi sona ermektedir. Yahudilikte avelut adı verilen yas dönemi içerisinde yas tutan kişilerin kıyafetlerinin kalp ile boyun arasındaki kısmını kestikleri, keria adlı bu ritüeli yapmalarının gerekli olduğu kabul edilmektedir. Keria uygulamasını yerine getirmeyen kişilerin ölümle cezalandırılacağına inanılmaktadır.

Ölüm anından yas döneminin sona ermesine kadar belirli bir düzen içerisinde gerçekleştirilen cenaze ritüelleri, geride kalanların ölen kişiyi onurlandırması ve yaslıların kederlerini hafifletebilmesi için önemli bir ritüel olarak kabul edilmektedir. Yahudilikte cenaze törenleri ile geride kalanlara teselli ve destek sunulmakta, nesiller arasında bağlantı kurularak ölen kişi onurlandırılmaktadır.