Üstün İnsan Irkı Yaratma Hayali: Öjenik Hareketi

"Öjenik" terimi, Yunanca "iyi ırk veya soy" anlamına gelir. 1883'te İngiliz doğa bilimci Sir Francis Galton tarafından ortaya atılmıştır. Terimin Almanca karşılığı olan “ırk hijyeni” (rassenhygiene), ilk kez 1895 yılında Alman iktisatçı Alfred Ploetz tarafından kullanıldı. Hareketin inanç sisteminin merkezinde insan kalıtımının sabit ve değişmez olduğu ilkesi vardır. Öjeni, insanları belirli arzu edilen kalıtsal özelliklerle seçerek çiftleştirerek insan türünü iyileştirme uygulaması veya savunuculuğudur. Hastalıkları, sakatlıkları ve sözde istenmeyen özellikleri insan popülasyonundan uzaklaştırarak insanların çektiği acıyı azaltmayı amaçlar.

Öjeni uzmanlarına göre modern toplumun sosyal hastalıkları olan suçluluk, akıl hastalığı, alkolizm ve hatta yoksulluk gibi kalıtsal faktörlerden kaynaklanıyordu. Öjeni teorisini savunanlar, bu sorunların 19. yüzyılın sonlarında Avrupa ve Kuzey Amerika'da yaşanan hızlı sanayileşme ve şehirleşme gibi çevresel faktörlerden kaynaklandığına inanmıyorlardı. Bunun yerine, halk sağlığı ve ahlakında bir düşüş olarak gördükleri şeyi ele almak için öjeni bilimini geliştirdiler.

Öjenistlerin üç ana hedefi vardı. İlk olarak, toplumsal hastalıklara katkıda bulunan kalıtsal özellikleri keşfetmeye çalıştılar. İkincisi, bu sorunlara biyolojik çözümler geliştirmeyi amaçladılar. Son olarak öjenistler, bunlarla mücadele etmek amacıyla halk sağlığı önlemleri için kampanya yürütmeye çalıştılar. 

Öjeni en radikal yorumunu Almanya'da buldu. Ancak etkisi yalnızca Almanlarla sınırlı değildi. 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında öjenik toplumlar dünyanın büyük bir bölümünde ortaya çıktı. Bu hareket, Batı Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri'nde 1910'larda ve 1920'lerde benimsendi. Bu yerlerdeki destekçilerin çoğu, Amerikalı avukat Charles Davenport'un hedeflerini onayladı. Davenport, öjeni gelişimini "insan ırkının daha iyi üreme yoluyla iyileştirilmesine adamış bir bilim" olarak savundu. Destekçileri "olumlu" öjenik çalışmalar için çaba sarf etti. Fiziksel, ırksal ve kalıtsal olarak sağlıklı bireyleri korumayı amaçlayan kamu politikalarını savundular. Örneğin evlilik danışmanlığı, annelik eğitimi ve hak eden ailelere sosyal refah çalışmalarında bulundular. Bunu yaparken öjeni destekçileri daha iyi aileler oluşturmayı umuyorlardı.

Toplumun üreten bireylerini destekleme çabaları olumsuz önlemleri de beraberinde getirdi. Örneğin öjenistler akıl hastası ve bilişsel engellileri hedef aldı. Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki öjeni topluluğunun pek çok üyesi, zihinsel sorunlara sahip toplum kesimlerini marjinalleştirme stratejilerini destekledi. Gönüllü veya zorunlu kısırlaştırma yoluyla üremelerini sınırlamaya teşvik ettiler. 

Nazi Irk Hijyeni

Alman öjeni, 1933'ten sonra korkunç bir yol izledi. 1914'ten önce Alman ırksal hijyen hareketi, İngiliz ve Amerikalı emsallerinden çok farklı değildi. Alman öjeni topluluğu, Birinci Dünya Savaşı'ndan kısa bir süre sonra daha radikal hale geldi. Savaş benzeri görülmemiş bir katliam meydana getirdi. Ayrıca Almanya, Birinci Dünya Savaşı ile İkinci Dünya Savaşı arasındaki yıllarda ekonomik bir yıkım yaşadı. Bu faktörler, kalıtsal açıdan değerli olarak kabul edilenler ile verimsiz olarak kabul edilenler arasındaki ayrımı artırdı. Örneğin bazıları kalıtsal olarak değerli Almanların savaş alanında öldüğüne; hapishanelerde, hastanelerde ve sosyal tesislerde kurumsallaşmış verimsiz Almanların geride kaldığına inanıyordu. Öjenik hareket, kısırlaştırmayı haklı çıkarmanın bir yolu olarak Weimar ve erken Nazi döneminde engelli kişilere yönelik sosyal hizmetlerin azaltılması fikrini yeniden ortaya atmıştır.

1933'e gelindiğinde ırksal hijyen teorileri profesyonel ve kamusal zihniyete dahil edildi. Bu teoriler, Adolf Hitler'in ve birçok takipçisinin düşüncesini etkiledi. Irksal antisemitizmi, öjeni teorisiyle harmanlayan bir ideolojiyi benimsediler. Bunu yaparken Hitler rejimi öjeninin en somut ve radikal biçimleriyle uygulanması için serbestlik sağladı.

Öjeni, Nazi Almanyası’nın ırk politikalarının çoğunu şekillendirdi. Tıp uzmanları bu politikaların çoğunu uyguladı. Nazilerin "kalıtsal hasta" olarak tanımladığı zihinsel, fiziksel veya sosyal engelleri olan bireyler hedef alındı. Naziler, bu kişilerin topluma ve devlete hem genetik hem de mali bir yük getirdiğini iddia etti. Nazi yetkilileri, "kalıtsal hasta" olarak sınıflandırılan kişilerin üreme kapasitelerine müdahale etmeye karar verdi. Başlattıkları ilk öjenik önlemlerden biri, 1933 tarihli Kalıtsal Hastalıklara Sahip Çocukların Önlenmesine Dair Kanun (Kalıtsal Sağlık Kanunu) idi. Yasa, kısırlaştırmayı zorunlu kıldı. Yasanın bir sonucu olarak dört yüz bin Alman nihayetinde Nazi Almanyası’nda kısırlaştırıldı. Ayrıca öjenik düşünceler, Almanya'nın 1935 Evlilik Hijyeni Yasasını şekillendirdi. Bu yasa "hastalıklı, aşağı veya tehlikeli genetik gene" sahip kişilerin sağlıklı Alman "Aryanlar" ile evlenmesini yasakladı. Bu gizli program, Alman İmparatorluğu'ndaki kurumlarda yaşayan engelli hastaları öldürmeyi hedef aldı. Yaklaşık iki yüz elli bin hasta bu gizli öldürme operasyonunun kurbanı oldu.