Tsundoku: Kitap Satın Alma ve Okumama Sendromu

Tsundoku, kitap satın alma ve onları hiç okumama alışkanlığını ifade etmektedir. Kökeni 17. yüzyıl Japonya'sında ortaya çıkan terim, iki Japonca kelimenin birleşiminden oluşmaktadır: bir şeyleri istiflemek anlamına gelen “tsunde” ve okumak anlamına gelen “doku”.

Peki Japoncada kitap satın almak ve okumamak anlamına gelen kelime nasıl uluslararası bir fenomen haline geldi? Orijinal Tsundoku anlamı bugün bildiğimiz anlamdan biraz daha derinlere uzanmaktadır. Japonya'da bu terim yüzyıllardır kullanılmaktadır ve Japon kültüründe derin köklere sahiptir. Bunun nedeninin, bir zamanlar Japonya'da kitapların çok değerli bir eşya olarak görülmesi ve toplanıp kuşaktan kuşağa miras olarak aktarılmasından kaynaklandığı düşünülmektedir.

O zamanlar kitaplar ticari maldı ve insanların, onları gerçekten okumaya pek niyetleri olmasa da paraları yettiğinde onları satın alıp saklamaları mantıklıydı. Kitap satın almak ve okumamak kötü bir alışkanlık olarak değil, akıllıca bir yatırım olarak görülüyordu.

Tsundokunun ne anlama geldiğini daha iyi anlamak için yapılması gereken belirgin bir ayrım bulunmaktadır. İlk bakışta bibliyomaniye oldukça benziyor gibi görünse de biraz daha detaya inersek farklar netleşmektedir. Bibliyomani, sağlığı tehlikeye sokacak veya kişinin hayatını ve ilişkilerini olumsuz etkileyecek derecede obsesif-kompulsif eğilimle kitap toplamayı içeren bir durumdur. Bir kitap tutkunu ise kitapları okumakla ilgilenmez, onlara sahip olmaktan son derece mutludur ve onları etrafta bulundurmaktan rahatlık veya zevk duygusu duyar. Tsundokunun ek bir özelliği de kişinin kitap sahibi olması ve onları okumaya zamanının olmaması nedeniyle mutsuz olmasıdır. Dolayısıyla bir bibliyoman sadece kitaplara sahip olmak isterken, Tsundoku sendromundan mustarip bir kişi kitap satın alma konusunda kompulsif bir ihtiyaç duyar ancak aynı zamanda hepsini okuyamamaktan da mutsuzdur.

Peki, okuyabileceğimden daha fazla kitap almanın ne sakıncası var? Tabi bu hayatınızı ve okuma alışkanlıklarınızı nasıl etkilediğine bağlıdır. Kitap satın almak ve toplamak kendi başına kötü bir alışkanlık değildir ancak belirli senaryolarda tsundoku sorunu ortaya çıkabilir. Hatırlanması gereken bir şey, tsundoku teriminin Japon kültüründe icat edilmesinden bu yana zamanın değiştiğidir. Günümüzde ciddi bir koleksiyoncu olmadığınız ve her zaman değerli kitapların peşinde olmadığınız sürece kitaplar artık bir meta değildir. Bunların gerçek değeri içerikleri, okuyarak kazanabileceğiniz bilgiler ve onlar sayesinde yaşayabileceğiniz deneyimlerdir.

Bu nedenle, kitaplara okumaya ayırdığınız zamandan daha fazla para harcadığınızı fark ederseniz, Tsundoku bir sorun haline gelecektir. Genel bir kural olarak, kitap sahibi olmayı seven bir koleksiyoncu değilseniz kitap satın almanın asıl amacı, kitapların içeriğinden ve sağladıkları deneyimden yararlanmaktır. Yeterince okumadığınızı hissediyorsanız ve okunacak listeniz giderek büyüyerek sizi hayal kırıklığına uğratıyorsa Tsundoku sizin için bir sorundur ve bunun üstesinden gelmeyi öğrenmeniz gerekecektir.

Tsundoku, okumayı deneyimleme şekliniz ve onu bir aktivite olarak nasıl algıladığınız üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olabilir. Yaptığınız okuma miktarından sürekli olarak mutsuzsanız ve bu aktiviteyi sıklıkla hayal kırıklığı duygusuyla ilişkilendiriyorsanız okumaya karşı olumsuz bir tutum geliştirmeniz muhtemeldir. Bir noktada, okuma konusunda çok geride olduğunuzu ve sahip olduğunuz tüm kitapları okumayı bitirmenizin yıllar alabileceğini fark ettiğinizde koleksiyonunuzdaki kitap sayısından bunalmış hissetmeye başlayabilirsiniz.

Tsundokunun bir dizi olumsuz yönü olsa da bunun üstesinden gelmekle kalmayıp bu durumu avantaja çevirebilirsiniz. Bir okuyucu olarak nihai hedefinizin ne olduğuna bağlı olarak Tsundokuyu yönetmenin birkaç yolu vardır. Tsundoku bir sorun haline gelir gelmez üstesinden gelmek için en yaygın stratejilerden bazıları şunlardır:

1. Gerçekten halletmeniz gereken bir sorun olup olmadığına karar verin. Tsundoku mutlaka çözmeniz gereken bir sorun olmayabilir. Hayatınızda etrafınızı kitaplarla kuşatmaktan çok daha kötü şeyler olabilir. Kitaplar ve okuma konusunda heyecanlanmak ve keyif almak için sürekli yeni romanlar satın almak, ille de tedaviye ihtiyaç duyduğunuz anlamına gelmez.

Gerçekten incelemeniz gereken bir sorun olup olmadığını gösteren bazı şeyler şunlardır: Kitaplara gücünüzün yettiğinden fazlasını harcamanız; henüz okumadığınız çok fazla kitaba sahip olduğunuz gerçeği nedeniyle sürekli stresli ve bunalmış hissetmeniz; sevdiklerinizin kitaplara harcadığınız zamandan şikâyetçi olması; koleksiyonunuza yeni kitapların organize edebileceğinizden daha hızlı eklenmesi nedeniyle kendinizi sürekli bir kitap karmaşasının içinde bulmanız; kitap biriktirme konusunda kendini suçlu hissetmeniz; günlük aktivitelerinizin sürekli kitap satın almanızdan bir şekilde etkilenmesi.

Yukarıdaki kontrol listesindeki maddelerden en azından bir kısmını işaretlemediğiniz sürece endişelenecek bir şey yoktur. Siz sadece kitapları seven ama okumaya vakti olmayan sıradan bir insansınız.

2. Bir satın alma limiti belirleyin. Açıkçası, tsundokunun baskısını veya rahatsızlığını azaltmanın en hızlı ve en güvenli yolu alışverişlerinizi yapma şeklinizi düzen sokmaktır. Burada, sizi tam olarak neyin sıkıntıya soktuğuna bağlı olarak iki farklı olasılık vardır. Harcadığınız paradan mı yoksa kitapların evinizde kapladığı yerden mi daha çok endişeleniyorsunuz?

Para konusunda endişeleniyorsanız bir bütçe belirleyin. Her ay kitaplara belirli bir miktardan fazla harcamanıza izin vermemeyi bir kural haline getirin. Limitin ne olduğuna ve gerçekte ne kadar ödeyebileceğinize kendiniz karar verin. Unutulmaması gereken önemli bir nokta da kitap satın almayı hayatınızdan tamamen çıkarmanıza gerek olmadığıdır. Sadece rahat olduğunuz sınırları belirleyin. Mesele para değilse satın aldığınız kitap sayısını sınırlamalı veya alternatif formatlara (e-kitaplar, sesli kitaplar) bakmalısınız.

3. Kendinize karşı daha nazik olun. Tsundokunun sizi nasıl etkileyebileceğinin sırrı, zihniyetinizi ona göre ayarlayarak onu yönetebilmenizde yatmaktadır. Kabul önemlidir. Evet, çok sayıda kitap almış ve okuyamamış olabilirsiniz. Bu pek de trajedi sayılmaz. Olumluya odaklanmayı öğrenmeniz gerekir: Okuyacak çok kitabınız var! Kendinizi eğitirseniz ve zaten sahip olduğunuz şeyleri okumayı başarana kadar kitap satın almayı bırakmanın bir yolunu bulursanız, her şey yoluna girecektir. Kendinize karşı çok sert olmak yalnızca aleyhinize olur. Ne kadar hayal kırıklığına uğrarsanız, o kadar az okursunuz, hayal kırıklığınız daha da büyür ve tesellinizi daha fazla kitap satın alarak bulmaya çalışırsınız. Bu, ne pahasına olursa olsun içine düşmek istemeyeceğiniz bir sarmaldır.

4. Ne zaman hayır diyeceğinizi öğrenin. Bize okumaya başladığımız her kitabı bitirmemiz gerektiği öğretilir. Bu mutlaka iyi bir zihniyet değildir. Bazen bir kitabın okumaya değer olmadığına karar vermek, nefret ettiğimiz bir şeyi okumaktan çok daha iyidir. Okumanın bize neşe vermesi ve değer katması gerekir. Aksi takdirde, zamanımıza değmeyen kitapları okumaya kendimizi zorlamanın hiçbir anlamı yoktur.

5. Satışa veya bağış yapmaya başlayın. Benzer şekilde, bazen evimizde çok fazla yer kaplayan kitapları satmaya veya bağışlamaya başlamak çok daha iyi olabilir. Tsundokunuz için kendinizi cezalandırmak ve zamanınızın buna izin vermeyeceğini bilerek sürekli olarak hepsini okumak için planlar yapmak yerine, en azından yatırımınızın bir kısmını geri almayı deneyebilir veya bağışta bulunarak insanlığa bir miktar katkı sağlayabilirsiniz.

Sonuçta okumak çok yönlü bir aktivitedir. Sabah kahvenizi içerken, işe giderken, öğle yemeği molasında, seyahat ederken, hatta spor yaparken, hatta uykuya dalmadan önce okuyabilirsiniz. Önemli olan sağlıklı okuma alışkanlıkları geliştirmek için doğru motivasyona ve doğru araçlara sahip olmaktır.