Tripofobi Nedir? Delikli Nesneler Neden Rahatsız Eder?

Tripofobi, iç içe geçmiş delikler veya çıkıntılardan oluşan, tekrarlayan bir modele karşı duyulan korkudur. Tripofobi ismi, Yunanca tripa (delik) ve phobos (korku) kelimelerinden türemiştir. Türkçeye ise ‘delik korkusu’ ya da ‘delikli cisim fobisi’ olarak geçmiştir. Bu fobi Amerikan Psikiyatri Birliği’nin güncel Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı’nda (DSM-5) tanınmamaktadır. "Tripofobi" terimi, Albany Üniversitesi'nden bir öğrencinin “trypophobia.com” web sitesini ve Facebook'ta bir destek grubu kurduğu 2009 yılından bu yana popülerdir.

Tripofobikler süngerler, çekirdekli meyveler, bal peteği ya da ay çiçeği gibi görünüşte sıradan olan şeyler nedeniyle kendilerini endişeli hissederler. Bazı bireyler ise bu görselleri gördüklerinde tiksinme ya da korku gibi semptomlar gösterirler. Göreceli olarak yeni tanımlanmış bir fobi olmasına rağmen tripofobi kalıcı ve aşırı semptomlara sebep olabilmektedir. Günlük hayatta önemli ölçüde bozulmalara ve sıkıntılara yol açtığı da bilinmektedir. İsveç'teki Karolinska Enstitüsü'nde bilişsel sinirbilim alanında yaptığı doktora sonrası araştırma görevlisi olan ve tripofobiyi araştıran Renzo Lanfranco, tripofobinin hafif tiksintiden ani ve yoğun bir iğrenme hissine, korkuya ve hatta tam gelişmiş bir panik atağa kadar değişen yoğunluk derecelerinde bir dizi semptom üretebildiğinden, muhtemelen birçok insanın bir dereceye kadar yaşayabileceği "doğal ve yaygın olarak paylaşılan bir fenomen" olduğunu söylemektedir. İngiltere'deki Essex Üniversitesi'nde tripofobi üzerine çalışmalar yapan psikolog Geoff Cole da aynı fikirdedir. Kendisi de tripofobik olan Cole, bu rahatsızlığı "hiç duymadığınız en yaygın fobi" olarak tanımlamaktadır. 

2017 yılında “American Horror Story” adlı dizinin yedinci sezonunun reklamında kullanılmak üzere fotoğraf düzenleme programlarıyla hazırlanmış çeşitli görseller kullanıldı. Bu görsellerin içinde kafa derisi yüzülerek bal peteği ortaya çıkarılmış bir kadın figürü ve her yerinde halka şeklinde çukurlar bulunan bir kadın yüzü de yer almaktaydı. Reklam kampanyası çok sayıda insanda tripofobiyi tetikledi ve çok fazla tepkiye neden oldu. 

Tripofobi ile ilgili gerçekleştirilmiş araştırmalar henüz kapsam ve sayı bakımından sınırlı olsa bile neden kaynaklandığı konusunda bazı teoriler ortaya konulmuştur. En popüler teorilerden birisine göre tripofobi, hastalık veya hastalık tehlikesi ile ilişkili nesnelere karşı geliştirilmiş bir yanıttır. Örneğin hastalıklı cilt, parazitleri ve benzeri diğer bulaşıcı durumlar, bu kümelenmiş delikler veya kabarcıklarla tanınabilmekte ya da bunlarla özdeşleştirilebilmektedir. 

Bir başka teoriye göre kümelenmiş delik görünümünün bazı zehirli hayvanların derilerinde ve kürklerinde yer alan desenler ile benzer olduğunu ifade edilmektedir. Bu da insanların bilinçaltı özdeşleştirmesiyle bu şekildeki desenlerden korkabileceğine işaret etmektedir. Yakın dönemde gerçekleştirilen araştırmalarda ise katılımcıların tripofobi tetikleyici görseller ile cilde bulaşan patojenler arasında ilişki kurdukları ve çoğunun bu görsellere bakarken cilt kaşıntısı ile ürperme hissettikleri görülmüştür. Bu tür sonuçlar tripofobinin aslında bir fobi değil, onun yerine belirli görsel uyarı türlerine karşı gelişmiş doğal bir tepki olduğuna da işaret etmektedir. Kimi teorisyenler ise tüm bu sebeplerden ziyade basit bir cevaba odaklanırlar. Hemen hemen hiç kimse belli bir açıklaması olmamasına rağmen tahtaya sürten tırnak sesinden hoşlanmaz. Aynı durum delikli nesneler için de geçerli olabilir. Yapılan araştırmaların sonuçlarından birisi de tripofobi hastalarının aynı zamanda anksiyete, depresyon ve kaygı belirtileri yaşama olasılıklarının daha yüksek olmasıdır. 

Yapılan çalışmalar doğrultusunda tripofobinin semptomlarını ve belirtilerini 3 ana kategoride toplamışlardır:

1) Tedirginlik, çaresizlik, iğrenme veya korku gibi bilişsel bağlantılı tepkiler.

2) Tüylerin diken diken olması, kaşıntı veya cildinizin ürpermesi gibi ciltle ilgili reaksiyonlar.

3) Baş dönmesi, titreme, nefes darlığı, terleme, vücut titremesi, kalp atışlarının hızlanması, baş ağrısı, bulantı veya kusma gibi fizyolojik reaksiyonlardır.

Tripofobiyi tetikleyen nesnelerden bazıları ise şunlardır:

• Bal petekleri

• Yakından çekilmiş çilek resimleri

• Lotus tohumu kapsülleri

• Nar

• Nem damlacıkları

• Köpükler

• Et üzerinde delikler ya da deride kabarmalar

• Böcek gözleri

• Mercan kayalıkları

• Hastalıklı ya da çürüyen ette delikler

• Köpüklü paket kılıfları

• Meyve tohumları ya da sünger resimleri

Tripofobi Anketi gibi çalışmalar bu rahatsızlığa sahip olunup olunmadığı ile ilgili net bir sonuç vermektedir. Henüz araştırma aşamasında olan bu fobinin tedavisi ise halen araştırılmaktadır.