Tartışmalı Bir Metin Olarak Barnabas İncili

Barnabas İncili Kilise’nin kabul ettiği kanonik kitaplar içerisinde kabul edilmese de araştırmacılar ve ilahiyatçılar tarafından büyük ilgi gören tartışmalı bir metindir. İsa’nın yaşamı ve öğretilerine dair kanonik metinlerin anlatımlarından farklı birtakım açıklamaları içinde barındırması ve Hıristiyan inancına meydan okuyan bazı detaylara sahip olması bu metni tartışma konusu haline getirmiştir.

Barnabas İncili, Barnaba adı verilen ve Pavlus ile beraber dini yayma amaçlı seyahatlere çıkan kişiye atfedilmektedir. Asıl adı Joseph (Yusuf) olan Barnaba, Levi soyuna mensup Yahudi bir aileden gelmektedir. “Peygamber oğlu, cesaret verici, teselli oğlu” anlamlarına gelen Barnaba isminin de kendisine havariler tarafından verildiği söylenmektedir. Barnaba’nın dini yayma görevi için Antakya’ya gittiği ve Hıristiyanlık tarihindeki ilk misyoner olduğu kabul edilmektedir. Ardından bu seyahatlerine Pavlus ile devam ettiği, havariler ve Pavlus arasında arabulucu rol üstlendiği bilinmektedir. Barnaba’nın kanonik kabul edilen incillerde havari olarak sayılmıyor olması onun havarilerden biri olmadığını göstermektedir. Ancak apokrif kabul edilen Barnabas İncili’nde Barnaba, kendisini havari olarak göstermektedir. Barnaba’yı havari olarak kabul edenlerle beraber onu havari olarak saymayanlar da bulunmaktadır. Ancak kanonik incillerde havari olarak isminin zikredilmemesi, onun havari olarak kabul edilmesini zorlaştırmaktadır.

Barnabas İncili, Roma İmparatorluğu tarafından Hıristiyanlar arasında birliği sağlamak amacıyla kanonik incillerin belirlendiği zamana kadar İskenderiye Kilisesi tarafından kabul edilmiştir. Ancak kanonik incillerin (Matta, Markos, Luka, Yuhanna) belirlenmesinin ardından Barnabas İncili de diğer pek çok incil gibi yasaklı kitaplar listesine dâhil edilmiştir. Zaman içerisinde Barnabas İncili, M.S. 366’da Papa Damasus, 382’de Batı Kiliseleri, 465’te Innocent, 496’da Papa Hormisdas tarafından olmak üzere defalarca yasaklanmıştır.

Günümüzde Barnabas İncili’nin İtalyanca nüshası, Viyana’daki Avusturya Milli Kütüphanesi’nde bulunmaktadır. İspanyolca versiyonu da günümüze ulaşmış olan bu İncil, Hıristiyanlıkta yer alan teslis doktrinine uygun olmayan inançları kabul etmesi ve İslam’a yakın bir çizgide bulunması nedeniyle Hıristiyanlar ve Müslümanlar arasında tartışmalara neden olmaktadır.

Barnabas İncili’nde Hıristiyanlığın temel doktrini olan teslis inancı kabul edilmemektedir. İsa bir peygamber olarak kabul edilmekte ve İslam peygamberi olan Hz. Muhammed’in geleceğine dair göndermelerde bulunmaktadır. Bu nedenle Hıristiyanlar Barnabas İncili’nin XVII. yüzyılda yazılmış bir metin olduğunu, yazmış olan kişinin de sonradan Müslüman olmuş bir Hıristiyan olduğunu, ancak kabul görmesi için yazarını Barnaba olarak söylediklerini iddia etmektedir. Barnabas İncili’nin yapısal özellikleri ve edebi yönü incelendiğinde bu metnin XIV-XVI. yüzyılları arasında yazılmış olabileceği öngörülmektedir. Ayrıca bu metnin tek bir kalemden çıkmadığı, birden fazla kişinin metnin oluşmasında etkili olduğu da iddia edilmektedir.

Barnabas İncili’nin teslisi reddetmesi ve İsa’yı gerçek Mesih’i müjdeleyen bir peygamber olarak kabul etmesi Müslümanların bu metne ilgi duymalarına neden olmaktadır. Ayrıca Barnabas İncili’nin kilise tarafından yasaklanması da dikkatlerin metin üzerine yoğunlaşmasını sağlamıştır. Fakat her ne kadar teslisi reddediyor olsa ve Mesih’i müjdelese de metin içerisinde İslam dinine uymayan inançlar da bulunmaktadır. Bu nedenle kitabı tahrif edilmiş bir din olduğu söylenen Hıristiyanlığın metinlerinden İslam dininin doğru olduğunu onaylayacak ifadeler aranması İslam dinine yarar değil ancak zarar vermektedir. Var olan Barnabas İncili ne Hıristiyanlığın ne de İslam’ın öğretilerine tam anlamıyla uymamaktadır. Ayrıca var olan Barnabas İncili incelendiğinde içerisinde kullanılan ifadelerden anlaşılmaktadır ki bu metinde Ortaçağ İslam geleneğine ait kavramlar kullanılmıştır. Metin içerisinde o dönemde tasavvufi çevrelerde öğretilen teorilerden bahsetmektedir. Bu durumda keşfedilen Barnabas İncili’ni ilk dönemde yasaklandığı söylenen Barnabas İncili ile aynı olduğunu söylemek mümkün gözükmemektedir. Günümüzde Barnabas İncili olarak bilinen metin incelendiğinde bu metnin büyük oranda Ortaçağ Avrupa’sına ait bir metin olduğu anlaşılmaktadır. Bu çerçevede ilk dönemde var olan Barnabas İncili adlı metnin günümüzdeki metin olmadığı görülmektedir.

İlk dönem Hıristiyan dünyası incelendiğinde İsa’yı peygamber olarak kabul eden ve teslisi reddeden grupların olduğu bilinmektedir. Barnabas İncili’nin de o dönemde aynı düşünceyi paylaşan bir kişinin kaleme aldığı bir metin olma ihtimali bulunmaktadır. Ancak bugün elimizde olan, Barnabas İncili olarak adlandırılan metnin ilk dönem Hıristiyanlık ile ilgisinin olmadığı açıktır. Metinde dilin kullanımı, metin içerisinde geçen Ortaçağa ait kavramlar ve metnin farklı kalemlerden çıkmış olması bu incilin Ortaçağ döneminde kaleme alınmış olduğunu göstermektedir.