Tarihüstü Bir Meslek: Dalkavukluk

Anlamdaş kelimeler: Soytarı, maskara

Türeyen kelime: Palyaço

Dalkavukluk; günümüz medya ve siyaset dünyasında sıklıkla kullanılan bir tabirdir. Doğruları söylemek ya da gerçek fikrini belli etmek yerine hali hazırda karar verici olan kimseyi pohpohlamak ve güvenli bir konuma geçmeyi ifade eder. Mecaz kullanımı o kadar yaygındır ki gerçek kelime anlamı unutulur olmuştur.

İslam tarihinde dalkavukluk, Abbasiler'den itibaren kurumsal olarak saraya girmiştir. Osmanlı’ya bu kurumu Yıldırım Bayezid taşımıştır. Osmanlı’da dalkavuklar kahyaları, nizamnameleri ve narhları olan bir esnaf koludur.

Osmanlı’da her meslek erbabının kafasına bir şey takması zorunluluktu. Dalkavuklar, üzerine herhangi bir şey sarılmayan sade kavuk takarlardı. Alametsiz kavuğa nisbetle bu meslek erbabına halk arasında dalkavuk ismi verildi.

Dalkavuklar, yaygın kanının aksine yalnızca saraydaki devlet büyüklerini eğlendirmezdi. Ücretini karşılayan herkese hizmet verirlerdi. O dönemin şartlarında eğlenceli vakit geçirme olanakları kısıtlıydı. Canı sıkılan ve parası olan insanların eğlence aracı dalkavuklardı.

Dalkavukluk hem sözsel yardakçılığı hem bedensel temaşayı kapsamaktaydı. Vazifeleri eğlendirmekte görevli oldukları zata neşe vermek ve dediklerini tasdik etmekti. Yapılan eğlencenin çeşidine göre narh bedeli alırlardı. Örnek narh ücretleri aşağı yukarı şöyleydi:

• Başına kabakla vurmak, tokat atmak, oturduğu yerden aşağı atmak: 30 para

• Merdivenden aşağı yuvarlamak: 180 para

• Sakal boyama ya da sakal zelzelesi: 60 para

• Kuyruğu dahil bir fareyi ağzına sokmak: 400 para

• Üzengisiz hayvana bindirip bundan hoşlanmak: 300 para

• Bostan dolabında suyun içinde bırakmak: 600 para

Sarayda padişaha yakınlığını iyi kullanıp etkin pozisyon alan dalkavuklar da vardı. 3.Murad'ın Nasuh ve Cuhud isimli cüceleri Osmanlı tarihindeki meşhur dalkavuklardandı. Bugünkü ifadeyle asosyal bir padişah olan 3.Murad'ı avuçlarının içine almışlar, tayinlere ve akçeli işlere karışır olmuşlardı.