Tarihte Gerçekleştirilen Uzay Yolculukları

İnsanlar çağlar boyunca gökyüzünü incelemiş ve gökyüzünde görülen nesnelerin doğasını merak etmişlerdir. 20. yüzyılda roketlerin icat edilmesi ve diğer teknolojilerin gelişmesiyle birlikte önce makineleri ve hayvanları sonra da insanları uzaya göndermek mümkün hale gelmiş, evrenin uçsuz bucaksız genişliğinde sınırları aşan keşif yolculukları başlamıştır. Uzayın gizemlerini çözme arayışı dünyanın dört bir yanından ulusları bir araya getirmiş, sınırların ötesine hayranlık uyandıran yolculuklarda işbirliğine dayalı bazı projeler geliştirmeye sevk etmiştir.

Yapılmış olan uzay yolculukları incelendiğinde bu yolculukların insanlı ve insansız olarak iki şekilde gerçekleştirildiği görülmektedir. Biz bu makalede yapılan uzay yolculuklarından en dikkat çekici olanları ele almaya çalışacağız.

Uzaya yapılan ilk seyahat olması açısından Sputnik 1, ikonik bir anlama sahiptir. Sovyetler Birliği tarafından 4 Ekim 1957’de, insanlığın ilk yapay uydusu olan Sputnik 1’ın fırlatılması ile ülkeler arasında uzay yarışları başlamış oldu. 22 gün boyunca dünyaya sinyaller gönderen bu uydu, 1958 yılının Ocak ayında yanana kadar yörüngede kalmıştır. Sovyetler Birliği’nin yapmış olduğu bu yolculuk ABD’yi sarsmış, bilim ve mühendislik eğitimlerinde hızla yenilenme başlanmış ve kısa bir süre içerisinde NASA kurulmuştur. Uzaya yapılan bu ilk insansız yolculuk, uzay yolculuklarının hız kazanmasına neden olması sebebiyle önemli bir yere sahiptir.

Uzaya giden ilk canlı ise husky-spitz karışımı olan Laika isimli bir köpektir. Hem uzaya giden ilk canlı hem de uzay yolculuklarının ilk zayiatı olan Laika, Sputnik 2 ile canlı olarak yörüngeye ulaşmıştır. Dünyanın etrafında 103 dakika tur atan Sputnik 2, ısı kalkanının kaybolmasından kısa bir süre sonra kapsülün iç sıcaklığının artması nedeniyle Laika’nın ölümüne sebep olmuştur.

Sovyetler Birliği’nin uzaya yaptığı bu yolculuklardan kısa bir süre sonra ABD, 31 Ocak 1958’de Explorer I adlı uydusunu uzaya fırlatmıştır. 31 Mart 1970’de yanarak yok olmadan önce bu uydunun dünyanın çevresinde 58.000’den fazla tur attığı söylenmektedir.

28 Mayıs 1959’da ABD tarafından iki maymun Able ve Baker, Jüpiter füzesiyle uzaya gönderilmiştir. Laika’nın aksine uzay yolculuklarından sağlam dönmüş olmaları, insanlı uzay yolculuğunun da mümkün olduğunu göstermesi açısından önemli kabul edilmektedir.

Uzay yolculukları konusunda devletler arasındaki çekişmeler devam ederken Sovyetler Birliği, 12 Nisan 1961’de Yuri Gagarin ismindeki kozmonotu uzaya göndermiştir. Vostok I uzay aracıyla fırlatılan Gagarin, 108 dakika boyunca gezegenin etrafını dolaşan, en önemlisi de uzaya giden ve dönen ilk insan olmuştur. Sovyetler Birliği’nin yine ABD’den önce uzaya insan göndermiş olması ABD üzerinde şok etkisi yaratmıştır.

Sovyetler Birliği’nin başarısının ardından ABD hiç vakit kaybetmeden 1 Mayıs 1961’de Alan Shepard’ı, Freedom 7 uzay aracı ile uzaya göndermiştir. Bir yıl sonra 20 Şubat 1062’de John Glenn, Frienship 7 kapsülü ile dünya etrafında üç yörüngeyi tamamlayan ilk Amerikalı olmuştur.

16 Haziran 1963’te Kozmonot Valentina Tereshkova, uzaya çıkan ilk kadın olmuştur. Vostok 6 ile dünyanın etrafında 48 tur atmıştır. Amerika’nın uzaya gönderdiği ilk kadından yirmi yıl önce bunu gerçekleştiren Sovyetler Birliği, bir kez daha ABD’yi uzay yolculukları konusunda geçmiştir.

Rusların bir kez daha uzay yolculuklarında bir ilke imza attıkları an, 25 Mart 1965’teki uzay yürüyüşüdür. Rus kozmonot Alexei Leonov, iki yolcu taşıyan Voskhod uzay aracından ayrılarak uzayda yürüyen ilk insan olmuştur. Yaklaşık on dakika boyunca uzayda yürüyen Leonov, uzaya adım attıktan kısa bir süre sonra basınç eksikliği nedeniyle kıyafetlerinin şişmesi ile karşı karşıya kalmıştır. Uzay aracına girmek istediğinde kıyafetin genişlemesi nedeniyle uzay aracına girememiş, uzay aracına girmek için bir valfi serbest bırakmak zorunda kalmıştır. Uzaydaki bu ilk yürüyüşten üç ay sonra Amerikalı Ed White, Gemini 4 ile yaptığı uzay seyahatinde uzayda yürüyen ilk Amerikalı olmuştur.

Uzaya yapılan yolculuklar ve keşifler hızla devam ederken 15 Eylül 1968’de Rus uzay aracı Zond 5, ayın yörüngesine girip dünyaya dönen ilk uzay aracı olmuştur. İçerisinde kaplumbağalar, un kurtları, tohum, bakteri ve diğer canlıların da bulunduğu Zond 5, insanlı aya inişin öncüsü olarak kabul edilmiştir.

21 Aralık 1968’de Amerika’nın en ünlü uzay görevi olarak bilinen Apollon 8 yola çıkmıştır. Böylece dünyadaki yerçekimini bırakarak aya ulaşan ilk insanlı uzay aracı olma unvanını almıştır. Apollon 8’in yolculuğundan yaklaşık bir yıl sonra 20 Temmuz 1969’da, Neil Armstrong ve Buzz Aldrin, aya ayak basan ilk insanlar olmuştur. Milyonlarca insanın ekran başında şahitlik ettiği bu olay ABD’nin en gurur verici anlarından biri olarak kabul edilmektedir. Ayın yüzeyinde yaklaşık iki buçuk saat kalan bu iki astronot, kaya ve toprak örnekleri toplamanın dışında dünya ile ay arasındaki mesafeyi lazer ile ölçerek tarihe geçmişlerdir.

Uzay ve uzayda yaşam üzerine yapılan çalışmalar, uzay istasyonlarının kurulması ile devam etmiştir. Ruslar ilk uzay istasyonlarını 1971’de kurmuş, ABD Mars’ın yörüngesine insansız bir uzay aracı göndermiştir. 1972 yılında Mars’ın yüzeyine ilk inişi gerçekleştirmiştir. Hem ABD hem de Rusya uzayda çalışmalarını sürdürmüş, 1975 yılında birlikte bir çalışma gerçekleştirmişlerdir. Alexei Leonov, Valery Kubasov, Thomas Stafford, Vance Brand ve Donald Slayton’un bulunduğu iki uzay aracı iki gün boyunca uzayda bulunmuştur. Bu çalışma iki ülkenin uzay çalışmaları konusunda işbirliği yaptıkları ilk görev olması nedeniyle önemli kabul edilmektedir.

16 Haziran 1963’te Valentina Tereshkova’nın uzaya giden ilk kadın olmasından yirmi yıl sonra 18 Haziran 1983’te Sally Ride, uzaya çıkan ilk Amerikalı kadın olmuştur.

28 Nisan 2001’de Kaliforniyalı milyoner Dennis Tio, uzaya seyahat eden ilk ücretli yolcu olarak tarihe geçmiştir. 20 milyon dolar gibi bir ücretle bu seyahati gerçekleştiren Tio, uzay yolculuğunun ticarileşmesi için ilk adımı atan kişidir. Kazakistan’da başlatılan ve sekiz gün süren uzay yolculuğu Rus uzay aracı Soyuz ile gerçekleştirilmiştir.

Bugüne kadar yapılan uzay yolculuklarının sayısına dair kesin bir rakam vermek mümkün değildir. Hem devlet hem de özel uzay ajansları düzenli olarak uydu fırlatmakta; uzay sondaları, mürettebatlı görevler ve daha fazlasını gerçekleştirmektedirler. 1957'de ilk yapay uydunun fırlatılmasından bu yana geçen süre boyunca astronotlar aya seyahat etmiş, güneş sistemi detaylı şekilde araştırılmış ve uzaydaki araçlar diğer yıldızların etrafında binlerce gezegen keşfetmiştir. Günümüzde uzaya dair yapılan çalışmalar hız kesmeden devam etmekte ve pek çok ilke imza atılmaktadır. İnsanlığın merakı ve araştırma isteği ilerleyen süreçlerde de uzaya dair yeni keşiflerin yapılacağını açıkça göstermektedir.