Taksim Camii’nin 150 Yıllık Tarihi

Taksim Camii’nin yapılması için Müslüman tebaanın verdiği mücadele Osmanlı’nın son dönemlerine kadar dayanmaktadır. Islahat fermanından sonra Batı tahakkümünde Beyoğlu semtinin dokusunda değişikliğe gidildi. 93 Harbi’nin akabinde Rusların baskısıyla Osmanlı’ya koşulan birtakım şartlar vardı. Bu koşullardan biri de Beyoğlu semtine Aya Triada Kilisesi’nin inşa edilmesiydi. Nitekim diplomatik tasallutlar sonucunda her iki vakıa da gerçekleşti. Bu tarihten itibaren Müslüman cenahta Taksim’e cami yapılması fikri meydana geldi.

Bugünkü Taksim Camii’nin bulunduğu alana III. Selim tarafından 1806 yılında topçu sınıfı için büyük bir askeri kompleks olan Taksim Topçu Kışlası inşa edildi. Yapımı biten kışlanın avlusuna tali bir unsur olarak değerlendirilen cami inşaatı, çıkan isyanlar sebebiyle Haziran 1808’de IV. Mustafa tarafından tamamlanabilmiştir. Camiye III. Selim’in validesinin adı olan "Mihrişah Valide Sultan Camii" ismi verildi. Kışlada bulunan bu cami, Sultan Abdulmecid tarafından 1847 sonlarında, Sultan Abdulaziz tarafından 1863-66 yılları arasında, Sultan II. Abdulhamid tarafından 1893-95 yılları arasında kapsamlı bir şekilde ihya ve tamirat süreçleri geçirmiştir.

1900’lü yıllarda ise nüfus yoğunluğu ve iskân hareketleri sonucunda kışla şehir merkezinin ortasında kaldı. Askerî açıdan oluşabilecek sakıncaların yanı sıra kışlanın bulunduğu arsa, kendisine merkez arayan birçok yabancı şirketin, girişimcinin ve tüccarın ilgi odağı haline geldi. Ayrıca birçok devlet kurumunun da çekişmesine sebep olan Taksim Topçu Kışlası 1921 yılında stadyum olarak kullanılmaya başlandı. Daha sonra kışla; sinema, tiyatro gibi kültürel aktivitelerin merkezi haline geldi. 1923 yılında ise at yarışı, atletizm gibi spor dallarına sahne olan kışla, Cumhuriyetin ilanından sonra 19 Mayıs kutlamalarına bir süre ev sahipliği yaptı.

1928 yılında İnönü Stadı’nın inşa edilmesiyle birlikte Taksim Kışlası müsabakalara ev sahipliği yapmaktan kurtulmuştur. Şehir merkezinde kalan kışlalar İstanbul Teknik Üniversitesine tahsis edilirken Taksim Topçu Kışlası bir süre kaderine terk edilmiştir. 1940 yılında Fransız şehir planlamacısı Henri Prost’un direktifleriyle Taksim Topçu Kışlasının yıkım kararı alınmıştır. Yıkılan bölgeye park ve meydan yapımı ön görülmüştür. Ekonomik sebeplerden ötürü planlanan meydan çalışmasının sadece bir kısmı hayata geçirilebilmiştir.

O güne kadar Taksim bölgesinde yalnızca iki adet cami bulunuyordu. Birisi Topçu Kışlası içinde yer alan Mihrişah Valide Sultan Camii diğeri ise 1596 yılında yapılmış olan Hüseyin Ağa Camii. Topçu kışlasının ve içinde bulunan caminin yıkımı, 1935 yılında müzeye dönen Ayasofya Camii ve Bezmi Alem Valide Sultan Camii’nin 27 Mayıs 1948’den itibaren deniz müzesi olarak hizmet vermesi kararı Müslüman yurttaşların tepkisini çekmişti. Taksim’de onlarca kiliseye karşı tek bir cami bulunması Müslümanları tekrardan harekete geçirmişti.

Cumhuriyet döneminde, Islahat Fermanı sonucunda verilen mücadeleden daha somut adımlar atıldı ve 1956’da Taksim’e cami inşaatı için dernek kuruldu. 1960 darbesinden sonra rafa kalkan “Taksim’e cami” fikri, 1965 yılında iş adamlarının öncülüğünde Taksim Camii maketi yapılmasıyla tekrar gündeme getirildi. Başbakan Demirel’in o yıllarda Taksim Camii için yer tahsis etmesine rağmen siyasi istikrarsızlıklar nedeniyle çalışmalar sekteye uğradı. 1979 yılında yine Süleyman Demirel Başbakanlığında Taksim Camii yapımı için alınan Bakanlar Kurulu kararı, 80 darbesinden sonra oluşan hükümet tarafından “kamu yararı açısından uygun olmadığına” karar verilerek iptal edildi.

1983 yılında Turgut Özal’ın Başbakan olarak seçilmesinin ardından Taksim Camii fikri Turgut Özal’ın partisi ANAP’ın kurucularından olan Hayrettin Elmas ve Elaattin Elmas tarafından yeniden gündeme getirildi. Başbakan Özal bunun için erken olduğunu söyleyince gündem çalışmaları bir süre daha durduruldu.

1991 yılında Taksim Camii yapımı için bir vakıf kuruldu. Kurulan vakıfta Rahmi Koç, Vehbi Koç, Sabancı ve Ülker ailelerinden, siyaset ve bürokrasi camiasından birçok insanın içinde olduğu 86 kişi bulunuyordu. Vakfın çalışmaları ve girişimleri tarihi tekerrür ettirdi ve somut adım atılamadı. 1996 yılında dönemin başbakanı Prof. Dr. Necmettin Erbakan, Taksim’e cami yapılması için çalışmalar yaptı ancak 28 Şubat sürecinden dolayı cami projesi yine hayata geçirilmedi. 2002-2010 yılları arasında caminin yapımı için mücadele verilmişse de davalar, sit kararları ve hukuki engellerle projenin önüne geçildi. 2013 Gezi Olayları sonrası ertelenen Taksim Camii Projesi, nihayet 18 Temmuz 2016’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından yeniden dile getirildi.

Turgut Özal döneminde girişimlerde bulunan Elmas Ailesi bu sefer de projenin tüm maliyetlerini karşılamak üzere inşaata talip olduklarını bildirdiler. Şubat, 2017’de temeli atılmaya başlanan Taksim Camii 28 Mayıs 2021’de ibadete açıldı. Bunun neticesinde 150 yıllık bir davadan sonra Müslümanlar Taksim’deki camilerine kavuştular.

Aynı anda 4000 kişinin namaz kılabildiği Taksim Camii, sınırları içinde barındırdığı atölyeleri, kütüphanesi, arşiv salonu, aşevi, söyleşi ve organizasyon alanları, geniş avlusu, kültür, sanat ve sosyal merkezleri ve otoparkıyla birlikte binlerce insana hizmet eden bir külliye olarak insanların hizmetine sunuldu.