Sudani-Saheli Mimarisi: Cenne Ulu Camii

Afrika’nın en meşhur yeri olarak ifade edilen Cenne Ulu Camii, Mali'nin Bani Nehri taşkın ovasında bulunan Cenne şehrinde yer alır. Kerpiç malzeme ile inşa edilen bu cami, birçok mimar tarafından Sudani-Saheli mimari stilinin en muazzam eserlerinden biri olarak kabul edilir.

Efsaneye göre orijinal Ulu Cami 13. yüzyılda, Cenne’nin yirmi altıncı hükümdarı ve ilk Müslüman kralı olan Kral Koi Konboro'nun zamanında inşa edilmiştir. Batı Afrika'daki lider Seku Amadu, 1819'da Cenne’yi ele geçirdikten sonra mevcut camiyi onaylamamış ve bakıma muhtaç hale gelmesine izin vermiştir. 1827'de Cenne'yi ziyaret eden Fransız kâşif René Caillié'ye göre terk edilmiş bu cami, bakıma muhtaç haldedir. 1834 ile 1836 yılları arasında Seku Amadu, eski sarayın yerine mevcut caminin doğusunda yer alan yeni bir cami inşa etmiştir. Yeni cami büyük, alçak bir yapıydı ve herhangi bir kulesi ya da süslemesi yoktu. Çamur binaların yağmur mevsiminde erimesini önlemek için dış cephesinin yıllık olarak yeniden sıvanması gerekmekteydi. Fransızların Cenne’yi kolonileştirmesinden sonra Ulu Cami üçüncü kez yeniden inşa edilmiş ve 1907'de tamamlanmıştır. Cami, Cenne halkının yaşamında önemli bir yere sahiptir. "Cenne Eski Kasabaları" ile birlikte cami, 1988'de UNESCO tarafından Dünya Miras Listesi’ne eklenmiştir. 

Tarihi Cenne Ulu Camii, Sahel bölgesinin önemli bir simgesidir. İslam'ın Sahel bölgesine yayılmasının ve bu bölgeye yerleşmesinin sembolü niteliğindedir. Cami stili, Batı Afrika'da yaygın olarak görülen bir mimari tarzdır. Cami yapımında kullanılan mimari teknikler o dönemin toplumsal ve mühendislik yönlerini anlamamızı sağlar. 

Cenne Ulu Camii 150 metre uzunluğunda, 75 metre genişliğinde ve 30 metre yüksekliğindedir. Üç kubbesi ve dört minaresi bulunan cami, içten ve dıştan oldukça zengin bir şekilde süslenmiştir. İç duvarların süslemesinde bitkisel motifler, geometrik desenler ve Kuran ayetleri kullanılmıştır. Tamamen kil ile kaplanmış, güneşte kurutulmuş kerpiçlerden inşa edilmiş olan bu yapı, Afrika mimarisinin kendine özgü tarzının hayatta kalan en büyük örneğidir. Cami sütunlarının tepesinde, Mali bölgesinde doğurganlığın ve saflığın simgesi olan devekuşu yumurtalarının yer aldığı konik uzantılar bulunmaktadır. Yapının mimari tarzı, Mağribi tarzı olarak adlandırılan ve genellikle Kuzey Afrika ve Sahel bölgesinde görülen bir tarzdır. 

Cenne Ulu Camii oldukça büyük bir yapıdır. Bu da o dönemin topluluklarının İslam inancını ve ibadetlerini ne ölçüde önemsediğini göstermektedir. Caminin içinde geniş bir ibadet alanı bulunur ve dışarıdan bakıldığında özellikle kubbe yapısı dikkat çeker. Caminin minaresi de tipik İslam minareleri gibi caminin dışından yükselir.

Cenne topluluğunun tamamı, her yıl düzenlenen bir festival aracılığıyla caminin bakımında aktif bir rol üstlenmektedir. Buna müzik ve yemek de dâhildir ancak temel amacı bir önceki senede camide oluşan hasarı onarmaktır. Çoğunlukla yıllık yağmurların neden olduğu erozyon, sıcaklık ve nem değişimlerinden kaynaklanan çatlaklar bu festivalle onarılırlar. Festivalden önceki günlerde çukurlarda sıva hazırlanır, sertleşmesi birkaç gün sürer ve periyodik olarak karıştırılması gerekir. Bu görev genellikle karışımla oynayan ve böylece içeriği karıştıran genç çocuklara düşer. Erkekler caminin yerleşik iskelesine ve hurma ağacından yapılmış merdivenlere tırmanırlar ve caminin cephesine sıva sürerler.

Cenne Ulu Camii turizmi, ülke ekonomisine önemli katkılar sağlamaktadır. Camiyi ziyaret eden turistler, Mali'nin diğer turistik yerlerini de ziyaret etmekte ve bu durum Mali'nin turizm gelirlerini artırmaktadır. Ayrıca Cenne Ulu Camii'nin varlığı, Mali'nin kültürel ve tarihi zenginliğine de dikkat çekmekte ve ülkenin cazibesini artırmaktadır.