Son İsrail-Arap Savaşı: Yom-Kippur Muharebesi

İsrail’in kuruluşundan beri başta Suriye ve Mısır başta olmak üzere Arap Devletleri ve İsrail arasında dört büyük savaş gerçekleşmiştir. Savaşların temelinde “Filistin Meselesi” yatmaktadır. Yom Kippur bu dört büyük savaşın sonuncusudur. Suriye ve Mısır önderliğinde Arap Devletleri 1973 yılının 6 Ekim’ine denk gelen Ramazan ayının onuncu gününde, Hicri takvime göre Bedir savaşının yıldönümünde, “Bedir Operasyonu” adıyla bu savaşı başlatmışlardır. Bu savaşa Yom-Kippur denmesinin nedeni 6 Ekim tarihinin Yahudilerin en önemli dini bayramı Yom Kippur’a denk geliyor oluşudur.

Yom Kippur Savaşı literatürde Ramazan Savaşı, Ekim Savaşı, Dördüncü Arap- İsrail Savaşı ve Ekim 1973 Arap- İsrail Savaşı olarak da geçmektedir.

1967’de yapılan Altı Gün Savaşı’nda İsrail, Golan Tepeleri ve Sina Adası dâhil bölgeyi ele geçirmişti. Bu durum Arap ülkelerinde büyük bir hayal kırıklığı ve kızgınlığa yol açmıştı. Savaş sonrası dönemlerde de ara ara çatışmalar devam etti. Sina Yarımadası’nda Mısır ve İsrail arasında gerçekleşen Yıpratma Savaşı (1969-1970) sona erdikten kısa bir süre sonra Mısır Cumhurbaşkanı Enver Sedat, Birleşmiş Milletlerin 242 sayılı kararı çerçevesinde İsrail’in işgal ettiği topraklardan çekilmesini barışçıl bir çözüm için öneri olarak sundu. İsrail bu başvuruyu reddetti ve savaş 6 Ekim 1973’te fiilen başladı.

Savaşın yaşandığı tarihlerde İsrail devletinin başında Golda Meir, Suriye devletinin başında da Hafız Esad bulunmaktaydı. Mısır devlet başkanı ise Enver Sedat’tı. 6 Ekim öğleden sonra, Suriye ve Mısır iki farklı cepheden taarruza geçti. Suriye ordusu, İsrail’in tahminlerinden de ileriye giderek Golan Tepelerine çıktı, Mısır da Süveyş kanalı üzerinden taarruzda bulundu.

Savaşın başında İsrail ağır kayıplar verdi. Mısır hava kuvvetlerine ait 220 savaş uçağı İsrail’de önemli noktaları vurdu. İsrail bunun karşılığında 8 Mısır uçağını düşürdü ve bu uçaklardan birinde Mısır Cumhurbaşkanı Enver Sedat’ın kardeşi Atıf Sedat da bulunuyordu. Suriye ordusu, Mısır ordusu ile eş zamanlı saldırırken 150 savaş uçağı, 600 tank ve 40.000 askerle Golan tepelerine yerleşti. Her iki ülkenin beklenenden daha hızlı bir şekilde taarruza geçmeleri ve saldırılarındaki yoğunluk karşısında İsrail ordusunun bir süre sonra mühimmatı azalmaya başladı ve İsrail Başkanı yardım istemek için ABD’ye gitti. ABD çok gecikmeden İsrail’e silah, mühimmat ve yetişmiş asker yardımında bulundu.

İsrail savunma sanayiinin sahip olduğu teçhizatların gelişmişliği ve askeri tecrübeleri, erken gelen ABD yardımıyla birleşince, İsrail savaşı kendi lehine çevirmeyi başardı. 9 Ekim’de Suriye’nin Golan tepelerindeki ilerleyişini geri çevirdi. Güney cephesinde ise savaşın ilk haftası Sina’da Mısır üstünlüğü hâkimken İsrail ikinci hafta üstünlüğü kazanmaya başladı. Bunun nedeni olarak Mısır ordusu içindeki hatalı hamleler gösterilmektedir.

Savaşın yakın tarih açısından oldukça ilginç sonuçları oldu. Daha savaş esnasında ABD’nin uçaklarla İsrail’e sağladığı teçhizat ikmalleri nedeniyle Arap ülkeleri ABD ve batılı ülkelere petrol ambargosu koydu ve bu ambargo 1973 petrol krizini doğurdu. Ambargo 1974 yılının Mart ayına kadar devam etti, petrol fiyatları büyük oranda artarken dünya genelinde benzin sıkıntısı yaşandı.

Bunun yanında Sovyetler Birliği de Arap ülkelerine yardım etmeye, teçhizat ikmalleri yapmaya çalıştı. Bu açıdan soğuk savaşın sıcak alanlarından biri olan bu savaşta Sovyetler Birliği ve ABD dolaylı olarak karşı karşıya geldi. Bundan rahatsızlık duyan Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi 22 Ekim 1973 tarihinde ateşkes çağrısında bulunarak ülkelerden 1967 yılındaki sınırlarına çekilmesini istedi.

Hafız Esad 23 Ekim’de ateşkesi kabul ettiğini duyurdu. İsrail, Birleşmiş Milletlerin 24 Ekim’de yinelediği ateşkes çağrısına uymayınca bölgeye 26 Ekim’de BM Barış Gücü indi ve aynı gün İsrail ateşkes kararına uymak zorunda kaldı. 26 Ekim 1973’te İsrail ve Mısır arasında ateşkes büyük ölçüde sağlandı.

Yom Kippur Savaşı Orta Doğu'daki statükoyu altüst etti ve savaş, 1978 Camp David Anlaşmalarının doğrudan öncülü oldu. İsrail ile Mısır, 1979'da Mısır-İsrail Barış Antlaşması'nı imzaladı. İsrail daha sonra Mısır'la normal ilişkiler karşılığında askerlerini ve yerleşimcilerini Sina'dan çekti. Suriye için ise Yom Kippur Savaşı tam bir felaket oldu. Beklenmedik Mısır-İsrail ateşkesi, Suriye'yi askeri yenilgiye uğrattı ve İsrail, Golan Tepeleri'nde daha da fazla toprak ele geçirdi. 1979'da Suriye, diğer Arap ülkeleriyle birlikte Mısır'ın Arap Birliği'nden çıkarılması yönünde oy kullandı.