Skolastik Felsefenin Doğuşu

8. ve 15. yüzyıllar Hıristiyan Ortaçağ felsefesinde Skolastik dönem olarak bilinmektedir. Bu dönemde gerçekleştirilen felsefi etkinlikler de Skolastik felsefe olarak adlandırılmaktadır. Skolastisizm “okul, okula ait olan” anlamına gelen Latince “skolastikus”, Grekçe “skholstikos” sözcüğünden türetilmiştir. Kelimenin kökeninden de anlaşılacağı üzere Skolastik felsefe öğrenme ve öğretmek için sistemleştirilmiş teolojidir. Ortaçağ Batı düşüncesinde manastır ve üniversitelerde öğretilen felsefedir.

Skolastik felsefenin doğuşu ile Ortaçağ Batı düşüncesinde bir dönüşüm gerçekleşmiştir. Bu dönemde erken Ortaçağ söylemini karakterize eden mistisizmden bir ayrılış gözlemlenmiştir. Skolastisizm, bilginin sistematik bir şekilde araştırılmasının temellerini atarak inanç ve aklın hassas bir sentezini aramıştır. İnanç ile mantığı uyumlu hale getirme arayışına girişen Skolastik Felsefe, Ortaçağ düşüncesinin evriminde çok önemli bir yere işaret etmiştir.

Skolastik felsefede Katolik ortodoksluğuna bağlılık ve Platon’un yerine Aristoteles’in felsefesi ön plana çıkmıştır. Platon felsefesinde ağır basan dini tutum Aristoteles’te yerini bilgi, olgu ve kavramların işlenmesine bırakmıştır. Skolastik felsefe, Hıristiyan teolojisini metodolojik ve felsefi açıdan rasyonel ve tutarlı bir bütün olarak ortaya koymayı amaçlamıştır. Kısacası Skolastik felsefede amaç; vahyin doğruluğu için aklı kullanarak inanç konularını anlaşılır kılmaktır. Bu sayede vahye karşı ileri sürülen itirazlar, akla uygun şekilde savunulur. Anlamak için inanmak Skolastik felsefenin mottosudur. Skolastik felsefede amaç yeni bir şey bulmak değil, temellendirmek ve çürütmektir. Bu nedenle Aristoteles’in mantığına önem vermişlerdir.

Skolastik felsefede öne çıkan isimlerden ilki Peter Abelard’dır. 1079 yılında doğan Abelard, inançla mantığı uzlaştırmaya çalışmıştır. Skolastik yöntemin merkezi olarak kabul edilen diyalektik ve mantıksal analizi teolojik sorulara uygulamıştır. Abelard'ın yöntemi soru sormayı, farklı argümanları dikkate almayı ve dikkatli mantıksal analiz yoluyla bir çözüme ulaşmayı içermekteydi. Önemli katkılarından biri inanç meselelerinde aklın kullanılmasına yapmış olduğu vurgudur. Abelard’ın fikirleri Skolastik geleneğin temellerini atmış ve Thomas Aquinas gibi isimlere ilham vermiştir. Diyalektik akıl yürütmeye ve sorgulama yoluyla anlama çabasına yapmış olduğu vurgu, Ortaçağ üniversite müfredatının ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir.

Abelard’ın açmış olduğu yoldan ilerleyen bir diğer önemli isim Thomas Aquinas’tır. Skolastik felsefe tarihinde seçkin bir konuma sahip olması onun yaşamının çok ötesinde bir üne kavuşmasına neden olmuştur. Aquinas, Ortaçağ düşüncesinin yörüngesini şekillendiren ve inanç ile aklın sentezine önemli ölçüde katkıda bulunan bir Dominik rahibi ve üretken bir ilahiyatçıdır. Filozof olarak adlandırdığı Aristoteles'in öğretilerini Hıristiyan teolojisiyle uzlaştırmaya çalışmıştır. "Summa Theologica" eserinde inanç meselelerini araştırmak için akıl ve mantığı kullanarak çok çeşitli teolojik ve felsefi soruları ele almıştır. Thomas Aquinas, akıl ve vahyin uyumlu olduğunu ve inancın akıl kullanılarak anlaşılabileceğini savunmuş, doğal akıl yoluyla Tanrı'nın varlığına dair argümanlar geliştirmiştir. Yaptığı çalışmalarla Katolik teolojisinin ve felsefesinin temellerini atmış ve fikirleri, Ortaçağ üniversitelerinin müfredatının vazgeçilmez bir parçası gelmiştir.

13. yüzyılın sonlarında doğan İskoç filozof ve ilahiyatçı John Duns Scotus, Ortaçağ düşüncesinin gelişiminde önemli bir rol oynamıştır. Scotus’un yapmış olduğu katkılardan en etkili olanı Meryem’in lekesiz hamileliğini savunmasıdır. Eşsiz bir ayrıcalık sayesinde Meryem'in ilk günah olmadan hamile kaldığını kabul etmiştir. Scotus’un bu görüşü sonunda Katolik Kilisesi tarafından dogma olarak kabul edilmiştir.

Skolastik felsefenin doğuşu Hıristiyan teolojisi ile klasik felsefenin bir senteziyle karakterize edilen, entelektüel tarihte çok önemli bir döneme işaret etmektedir. Skolastik felsefe Hıristiyanlığın, felsefe ve akılla her zaman ayrı düşmediğini göstermeye çalışmıştır. Peter Abelard, Thomas Aquinas ve John Duns Scotus gibi isimlerin de dâhil olduğu skolastisizmin öncüleri, Ortaçağ düşüncesinin yörüngesini bu manada şekillendirmede önemli rol oynamıştır. Onların titiz araştırma yöntemleri, diyalektik akıl yürütmeleri, hem inançla hem de akılla ilgilenmeleri Batı felsefesinin gelişiminin temelini oluşturmuştur.