Siyonizmin Kurucusu: Theodor Herzl

2 Mayıs 1860 yılında Budapeşte’de doğan Herzl, Alman-Yahudi aydınlanma ruhuyla eğitim gördü. 1878'de kız kardeşinin ölümünden sonra ailesiyle birlikte Viyana'ya yerleşti. 1884'te hukuk doktorasını bitirdi. Kısa bir süre Viyana ve Salzburg mahkemelerinde çalıştı. Bir süre sonra hukuk alanında çalışmayı bırakan Herzl, erken yaşlardan itibaren kendini yazmaya adadı. 

1891'de dönemin etkili liberal gazetesi New Free Press'in Paris muhabiri oldu. Bu görevi sırasında Fransa'da büyümekte olan antisemitik atmosferle tanıştı. Bu dönemde Yahudi sorunu giderek artıyordu. O zamanlar Yahudi sorununu sosyal bir mesele şeklinde gördüğü için asimilasyonu ve din değiştirmeyi çözüm olarak reddettiği Getto (1894) adlı bir drama yazdı. Getto'nun Hıristiyanlar ve Yahudiler arasında karşılıklı hoşgörü ve saygıya dayalı bir tartışmaya neden olacağını, nihayetinde sorunun bir çözüme varacağını umuyordu. Herzl, Yahudi bir subay olan Alfred Dreyfus'un askeri mahkemede yargılanmasına ve Ocak 1895'te Paris'te "Yahudilere ölüm" diyerek bağıran bir kalabalığın önünde aşağılayıcı bir törenle rütbesinin alınmasına tanık oldu. Bütün olanları değerlendirdikten sonra Herzl, Yahudi sorununun tek çözümünün Yahudilerin yaşadıkları yerlerden kitlesel olarak göç etmeleri olduğuna karar verdi. Başlangıçta Yahudilerin nereye gittiğinin önemli olmadığını yazmıştı ama sonunda çözümün Filistin'de ulusal bir yurdun kurulmasında olduğunu fark etti.

1896'da Yahudi Devleti adlı bir broşür yayınladı. Diğerleri antisemitizme çözümler önermiş olsa da acil siyasi eylem çağrısında bulunan ilk kişi Herzl oldu. Bu çağrıya coşkuyla yanıt verenler ve ondan Siyonist harekete dönüşecek planın başına geçmesini isteyenler olmasa da birçok Yahudi aşırı bulduğu için planı reddetti. Herzl, 29-31 Ağustos 1897'de İsviçre'nin Basel kentinde ilk Siyonist Kongre'yi toplamayı başardı. Dünya Siyonist Örgütü, kurulması planlanan Yahudi devletine ekonomik temel oluşturmak için kuruldu. Herzl örgütün başkanlığına seçildi ve ilk altı Siyonist kongreye başkanlık etti. Herzl'in Filistin'deki Yahudi restorasyonu adına çabaları çok çeşitliydi. Siyonist harekettekilerin aksine Herzl, orada fiilen yerleşime başlamadan önce İsrail'deki Yahudi halkın haklarının uluslararası alanda yasal olarak tanınması gerektiğine inanıyordu. Bu bakış açısı Herzl'in lideri olduğu Siyasal Siyonizm Hareketi'nin temelini oluşturdu. Yıllık Siyonist Kongrelere ek olarak Herzl İngiltere, Almanya, Rusya ve Osmanlı İmparatorluğu'nun liderleriyle Filistin'de bir Yahudi hükümeti için resmi belge çıkarılması konusunda diplomatik çabalar harcadı. Avrupa'da ve Amerika'da Siyonist örgütün yüzlerce şubesini, bir Yahudi ulusal bankasını ve Siyonist gazete Die Welt'i kurdu. Herzl'in kampanyaları, İngiliz adayların verdiği destek sözleriyle sonuçlandı. Birinci Dünya Savaşı sırasında, Herzl'in ölümünden on yıl sonra İngiltere'deki eski hukuk danışmanı David Lloyd George başbakan oldu ve İngiliz kuvvetleri tarafından Osmanlı’dan alınan topraklarda bir Yahudi ulusal yurdu kurma politikasını benimsedi. İngiltere ile Siyonist örgüt arasındaki bu ittifak yüz binlerce Yahudi’yi Filistin'e getirdi ve Herzl'in Yahudi Devleti kitabının yayınlanmasından 52 yıl sonra 1948'de İsrail'in bağımsız bir Yahudi devleti olarak kurulmasını sağladı.

Bugün Herzl, esas olarak Siyasi Siyonizmi’yle biliniyor. Bu terim, onun başlıca aleyhtarı Ahad Ha'am tarafından bir alay etme terimi olarak türetildi. Herzl Fransa, Almanya, Avusturya ve Rusya'da antisemitizmin hızla yükselişinin Yahudilere karşı zulme yol açtığını ve Yahudilerin hayatta kalmalarının tek yolunun ancak kendi yasal ve askeri kontrolleri altında bulunan bir bölge kurmakta olduğunu fark etti. Ancak Herzl'in Yahudilerin durumuna yönelik eleştirisi bundan daha derindi. Fiziksel güvenlik içinde yaşayan Yahudilerin bile dayanılmaz bir durumda olduklarına inanıyordu çünkü atalarının kimliğini ve geleneklerini terk etmek zorunda kalmışlardı. Yahudi Devleti adlı kitabından birkaç ay sonra yayınlanan bir makalesinde yazdığı gibi: “Orta Çağ'ın vahşetinin eşi benzeri görülmemişti ve bu işkencelere göğüs geren insanlar büyük bir güce, bizim kaybettiğimiz bir içsel birliğe sahip olmalıydı. Yahudilikten ayrı yetişmiş bir nesilde bu birlik yoktur. Ne geçmişimize güvenebilir ne de geleceğimize bakabiliriz. Bu yüzden bir kez daha Yahudiliğe çekileceğiz ve bir daha asla bu kaleden atılmamıza izin vermeyeceğiz. Böylece kaybettiğimiz iç bütünlüğümüzü ve onunla birlikte biraz da karakterimizi, yani kendi karakterimizi yeniden kazanacağız. Marrano benzeri ödünç alınmış, yalancı bir karakter değil bizimki (“Yahudilik”, Kasım 1896).”

Bu nedenle Herzl için Siyonizm, Yahudi ruhunun içsel birliğini yeniden sağlamanın bir yoluydu. Birinci Siyonist Kongre'de toplanan delegelere söylediği gibi "Siyonizm, Yahudi topraklarına dönüşten önce Yahudiliğe dönüştür."

Herzl, Neue Freie Presse'nin edebiyat editörü olmasına rağmen hayatının geri kalan yedi yılını Siyonist davanın ilerlemesine adadı. Viyana'da haftalık olarak Almanca yayınlanan Die Welt adlı Siyonist gazeteyi bu dönemde kurdu. Yahudilerin Filistin'de özerk bir temelde toplu yerleşimine izin verecek bir berat verilmesi için Osmanlı padişahıyla görüşmek istedi ama başaramadı. Daha sonra Sina Yarımadası'ndaki İngiliz topraklarında bir Yahudi yerleşiminin kurulmasına elverişli görünen Büyük Britanya'ya döndü. Bu proje de başarısız olunca İngilizler, Doğu Afrika'da Uganda'yı önerdi. Kendisinin ve diğer bazı Siyonistlerin kabul etmeye istekli olduğu bu teklif, 1903 Siyonist Kongresi’nde özellikle Ruslar arasında şiddetli bir muhalefet uyandırdı. Herzl, çatışmayı çözemedi. 44 yaşında Viyana yakınlarındaki Edlach'ta bir kalp rahatsızlığı sebebiyle öldü. Viyana'ya gömüldü ancak vasiyeti doğrultusunda naaşı 1949'da Yahudi Devleti’nin kurulmasından sonra Kudüs'e götürüldü ve bugün büyük bir askeri mezarlık olan Herzl Tepesi’ne defnedildi.