Sina Dağı Senfonisi: On Emir

İbranice'de “Aseret HaDibrot” olarak bilinen On Emir, Yahudiliğin temel ahlaki ve dini ilkelerini temsil etmektedir. Kutsal Metin’in Çıkış ve Tesniye kitaplarında bulunan bu emirlerin, İsrailoğulları’na Tanrı tarafından bir dizi ilahi yasa olarak verildiği kabul edilmektedir. Yahudiler için On Emir yalnızca ahlaki bir pusula değil aynı zamanda yaşamın dini ve etik manzarasını şekillendiren bir antlaşma olarak da hizmet eder.

Tevrat’ta anlatıldığına göre Musa önderliğinde Mısır’dan çıkarılan İsrailoğulları, çölde dolaşmalarından 50 gün sonra Sina Dağı karşısında konaklamışlardır. Tanrı, İsrailoğullarını vahye hazırlaması için Musa’yı görevlendirmiş ve iki gün sonra şunları emretmiştir: Rab, Musa'ya; Git! Bugün ve yarın halkı arındır, dedi. Giysilerini yıkasınlar. Üçüncü güne hazır olsunlar. Çünkü üçüncü gün bütün halkın gözü önünde ben, Rab, Sina Dağı'na ineceğim. Dağın çevresine sınır çiz ve halkına de ki: Sakın dağa çıkmayın, dağın eteğine de yaklaşmayın! Kim dağa dokunursa kesinlikle öldürülecektir. (Çıkış 19:10-13)

Vahiy için hazırlanmalarını emrettiği iki günün sonunda Tanrı ateş bulutu içerisinde Sina Dağı’na inerek Musa’yı yanına çağırmıştır. Çıkış 19:13’te belirtilen ve İsrailoğulları için belirlenen sınırı yalnızca Musa aşmış ve Tanrı’nın huzuruna çıkmıştır. (Çıkış 19:16-25)

Musa Sina Dağı’na çıktıktan sonra Tanrı ile konuşmuş ve Tanrı Musa’dan, sınırı geçmemeleri konusunda İsrailoğullarını uyarmasını istemiştir. Çıkış 20 ise “Tanrı şöyle konuştu” diyerek başlamakta ve On Emir’i sıralanmaktadır. On Emir’in üslubuna bakıldığında emirlerin doğrudan İsrailoğullarına verildiği anlaşılmaktadır. Çünkü İsrailoğullarının vahyi alırken yaşadıkları korkular, Çıkış kitabında şöyle anlatılmaktadır; “Halk gök gürlemelerini, boru sesini duyup şimşekleri ve dağın başındaki dumanı görünce korkudan titremeye başladı. Uzakta durarak Musa'ya, "Bizimle sen konuş, dinleyelim" dediler, "Ama Tanrı konuşmasın, yoksa ölürüz."” (Çıkış 20:18-19)

İsrailoğullarının Musa’dan aracılık yapmasını istemelerinin On Emir’in verilişinden sonra zikrediliyor olması Rablerinin dikkatini çekmiş ve Çıkış kitabında geçen ifadelerden hareketle İsrailoğullarının bu isteklerini ilk bir veya ikinci emirden sonra dile getirmiş oldukları iddia edilmiştir. Bu konuda Yahudi âlimler arasında görüş farklılıkları mevcuttur. Judah Halevi, Sina vahyinin İsrailoğullarına toplu olarak geldiğini, bu nedenle diğer vahiyler gibi olmadığını savunmaktadır. Halevi, On Emir’in önce İsrailoğulları tarafından alındığını ve sonrasında Musa’dan aracı olmasını istediklerini iddia etmektedir. Yahudi âlim İbn Meymun ise yalnızca iki emri aracısız olarak aldıklarını, Musa’nın aracılığını sonradan talep ettiklerini savunmaktadır. Vahyin devamı için Musa’nın aracılığının ne zaman istendiğine dair belirsizlik olsa da İsrailoğullarının bu isteği üzerine vahyin kesildiği kabul edilmektedir. Hitabın Tanrı ile Musa arasında gelişen bir diyaloğa dönüştüğü, Çıkış kitabının 20. babında “Rab Musa'ya şöyle dedi” (Çıkış 20:22) şeklinde başlamasından anlaşılmaktadır. Çıkış kitabının 24. babında Musa’nın dağdan inişinin anlatıldığı üçüncü cümleye kadar devam eden bu karşılıklı söyleşide, Tanrı’nın On Emir dışında başka şeyler de vahyettiği anlaşılmaktadır.

Sina Dağı’nda, Tanrı ve Musa’nın görüşmesi sona erince Musa dağdan inerek kavmine olan biteni anlatmıştır. İsrailoğulları bu emirleri yerine getireceklerine dair söz vermiş ve Musa da Tanrı’nın sözlerini yazmıştır. (Çıkış 24:4)

Bir süre sonra ikinci bir vahiy için Tanrı yeniden Musa’yı çağırmıştır. Bu vahiy görüşmesinde taş levhaların verileceği bildirilmiştir. (Çıkış 24:12) Musa, Tanrı’nın çağrısı üzerine Sina Dağı’na çıkmış, altı gün bulut altında beklemesinin ardından yedinci gün Tanrı ile buluşmuştur. Tanrı ile Musa’nın bu görüşmesi kırk gün kırk gece boyunca devam etmiştir. Çıkış 31. babın son cümlesine gelindiğinde “Tanrı Sina Dağı'nda Musa'yla konuşmasını bitirince, üzerine eliyle antlaşma koşullarını yazdığı iki taş levhayı ona verdi.” İfadesinden, Musa’nın taş tabletleri almış olduğu anlaşılmaktadır. Elinde on emrin yazılı olduğu taş tabletlerle kavminin yanına dönerken İsrailoğullarının buzağıya taptıklarını gören Musa, bu duruma sinirlenerek elindeki taş levhaları yere atarak kırmıştır. (Çıkış 32:19) Tanrı bu yaptıklarından dolayı İsrailoğullarını cezalandırdıktan sonra Musa’ya “Öncekiler gibi iki taş levha kes” diye emretmiş ve “Kırdığın levhaların üzerindeki sözleri onlara yazacağım.” (Çıkış 34:1) diyerek Musa’yı tekrar dağa çağırmıştır. Musa elinde iki taş levha ile dağa çıkmış, bulutların içinde Tanrı ile buluşarak Tanrı’nın emir ve yasaklarını İsrailoğullarına iletmek üzere vahiy almıştır. Tanrı’nın söylediği bu emir ve yasakların ardından Musa kırk gün kırk gece kaldığı bu dağdan, On Emir’i levhalar üzerine yazmış olarak inmiştir. (Çıkış 34:28)

Çıkış ve Tesniye kitaplarında geçen, Yahudiliğin temelini oluşturan On Emir şunlardır;

1. Seni Mısır'dan, köle olduğun ülkeden çıkaran Tanrın Yahve benim. Benden başka tanrın olmayacak. (Çıkış 20:2; Tesniye 5:6)

2. Kendine yukarıda gökyüzünde, aşağıda yeryüzünde ya da yer altındaki sularda yaşayan herhangi bir canlıya benzer put yapmayacaksın. (Çıkış 20:4; Tesniye 5:8)

3. Tanrın Yahve'nin adını boş yere ağzına almayacaksın. Çünkü Yahve, adını boş yere ağzına alanları cezasız bırakmayacaktır. (Çıkış 20:7; Tesniye 5:11)

4. Şabat Günü'nü kutsal sayarak anımsa. Altı gün çalışacak, bütün işlerini yapacaksın. Ama yedinci gün bana, Tanrın Rab'be, Şabat Günü olarak adanmıştır. O gün sen, oğlun, kızın, erkek ve kadın kölen, hayvanların, aranızdaki yabancı hiçbir iş yapmayacaksınız. (Çıkış 20:8-10; Tesniye 5:12-15)

5. Annene, babana saygı göstereceksin ki Tanrın olan Rab'bin sana vereceği ülkede ömrün uzun olsun. (Çıkış 20:12; Tesniye 5:16)

6. Adam öldürmeyeceksin. (Çıkış 20:13; Tesniye 5:17)

7. Zina etmeyeceksin. (Çıkış 20:14; Tesniye 5:18)

8. Çalmayacaksın. (Çıkış 20:15; Tesniye 5:19)

9. Komşuna karşı yalan yere tanıklık etmeyeceksin. (Çıkış 20:16; Tesniye 5:20)

10. Komşunun evine, karısına, erkek ve kadın kölesine, öküzüne, eşeğine, hiçbir şeyine göz dikmeyeceksin. (Çıkış 20:17; Tesniye 5:21)

Tanrı tarafından Musa’ya verilen On Emir’in yazılı olduğu tabletleri Tanrı’nın emriyle Musa ahit sandığına koymuştur. (Çıkış 25:16) Süleyman peygamber zamanında ahit sandığı Filistilerin eline geçmiştir. Bir süre sonra Filistilerden alınan ahit sandığı, Süleyman Mabedi’nin özel bir bölümüne yerleştirilmiştir. Fakat Mabedin yıkılması ile ahit sandığının akıbetinin belli olmaması sandığın içinde bulunan taş levhaların durumu da belirsizleştirmiştir. Yahudi rivayetlerinden birine göre Kral Yoşiya tabletlerle beraber sandığı saklamıştır. Diğer bir rivayet, Babil Kralı Nabukednezar’ın ahit sandığı ve tabletleri Babil’e götürmüş olduğu yönündedir.

Sina Dağı’nda yankılanan kutsal sözlerin etkisinin ahlaki manzaraları şekillendirmeye, kültürleri, dinleri ve etik felsefeleri etkilemeye devam ettiği kabul edilmektedir. Yahudiliğin temel inanç esasları olarak kabul ettikleri On Emir’in doğru yaşam ve adil bir toplum inşa etmek için ebedi bir rehber olduğuna inanılmaktadır. Yahudi kimliğinin ve değerlerinin temel taşı olarak kabul edilen On Emir’in bugün karşılığı olmadığı ortadadır.