Roma İmparatorluğu'nun En Ünlü Atı: Caligula

Caligula'nın atı Incitatus, Roma İmparatorluğu’nun hatta insanlık tarihinin en ünlü atlarından biridir. "Caligula'nın Atı" deyimi, Roma İmparatoru Caligula'nın ihtişamlı bir atı olduğu hatta bu atı senatoya konsül olarak atadığına dair anlatıların bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Romalı tarihçilerin bazılarına göre İmparator Caligula çok sevdiği atına tanrısal değerler atfetmiş ve Roma Senatosu'na üye yapılmıştır. Bununla birlikte bu derecede aşırıya kaçan anlatıların tarihi gerçekliği kuşkuludur.

Caligula'nın gerçek adı Gaius Julius Caesar Augustus Germanicus'tur ve M.S. 37-41 yılları arasında Roma İmparatoru olarak hüküm sürmüştür. Caligula, yönetimde olduğu dönemde aşırı ihtişam ve gösteri yapmaktan hoşlanan bir imparatordu. Caligula'nın atı Incitatus'un da sahibinin mizacına uygun olarak olağanüstü bir yaşamı olduğuna dair bazı anlatıların mevcuttur.

Latince "aceleci" anlamına gelen Incitatus, Caligula'nın emriyle yarış atlarının bulunduğu imparatorluk ahırının yeni bir üyesi olmak üzere İspanya'dan getirilmiştir. Atın özel yemeklerle ve taç giyme törenleri gibi ayrıcalıklarla onurlandırıldığı söylenmektedir.

Incitatus’a dair rivayetlerde ilgi çeken üç önemli anlatı bulunmaktadır: Atın lüks bir ahıra sahip olması, senatoya üye yapılması ve kendisine sunulan ayrıcalıklarla özel bir yaşam tarzına sahip olması. Bununla birlikte, Caligula'nın bu tür eylemlerinin ne kadarının gerçek olduğu ve ne kadarının sadece siyasi rakiplerinin iftiraları veya halk arasında dolaşan efsaneler olduğu konusunda kesin bir bilgi yoktur. Caligula'nın yönetim tarzı ve davranışları hakkında kaynaklar arasında tutarsızlıklar bulunmaktadır.

Caligula’nın, Incitatus için lüks bir ahır inşa ettirdiği söylenir. Söylentiye göre bu ahır altın ve gümüş eşyalarla döşenmiş ve ahırın duvarları mermerle kaplanmıştı. Yine söylentiye göre Incitatus'un, fildişinden yemliği ve mor battaniyelerle birlikte kıymetli taşlarla süslü olan bir kayışı bulunmaktaydı. Ayrıca ata hizmet eden on sekiz görevli bulunmaktaydı. Incitatus "altın arpa" yani altın pullarla karıştırılmış arpa ile beslenmekteydi. Caligula'nın ziyafetlerine düzenli olarak alınan Incitatus, imparator tarafından bir rahip olarak atanmış ve ona Penelope adında bir kısrak eş hediye edilmişti.

Caligula, çoğu Romalı gibi at yarışı tutkunuydu. Ailesi, şu anda Aziz Petrus'un bulunduğu arazinin çoğuna sahipti ve Caligula orada, Circo Vaticano Di Nerone olarak bilinen özel bir hipodrom inşa ettirmişti. Ortasına da bir dikilitaş yerleştirterek hipodromu süsletmişti. Kimi yazarlara göre Caligula, atlara olan tutkusunu tek bir atta yoğunlaştırmış ve Incitatus’u bu sebeple yüceltilmiştir. Bazı tarihçiler ise zalimliği ve deliliği ile bilinen Caligula'nın Incitatus'a olan sevgisinin iktidara olan tutkusunun bir sembolü olduğuna inanırlar. Rivayetleri ciddiye alan akademisyenler Caligula'nın Incitatus'a yaptığı muamelenin bir delilik işareti olmaktan ziyade senatoyu alaya almayı ve kışkırtmayı amaçlayan çok iyi düşünülmüş bir şaka; belki de bir atın bile bir senatörün görevlerini yerine getirebileceğini ima eden bir hiciv biçimi olduğunu öne sürmektedirler. Incitatus ayrıca deli imparatorun aşırı gösterişçiliğinin ve savurganlığının bir simgesi olarak da yorumlanmaktadır.

Incitatus anlatıları, Roma İmparatorluğu'nun en zor dönemlerinden birine eşlik etmektedir. Caligula'nın iktidara geldiği dönemde Roma İmparatorluğu, ekonomik kriz ve siyasi karışıklık içindeydi. Caligula, bu kaostan yararlanarak iktidarı ele geçirmiş ve kısa süre içinde korkunç bir tirana dönüşmüştür. Caligula'nın iktidarı, Incitatus anlatılarında görüldüğü gibi Roma İmparatorluğu'nun çöküşünün bir işaretidir.

Bugün "Caligula'nın Atı" ifadesi genellikle aşırı hırslı, mantıksız veya gerçeklikten uzak kararlar alarak iktidarını kötüye kullanan liderlerin ve yöneticilerin hareketlerini tanımlamak için kullanılan bir deyim haline gelmiştir. Her halükarda Caligula’nın atı, kendisinin üzerine binip sürdüğü bir binek hayvandı ve imparator, onu, senatörlerle eşdeğer kılmıştı. Caligula senatörlere şu mesajı veriyordu: “Hepiniz benim sürdüğüm atlarsınız, ben nereye sürersem oraya gitmelisiniz.”

Incitatus'un hikâyesi, günümüzün popüler kültüründe de yer almaktadır. Birçok film, kitap ve müzik eserinde Incitatus, insanoğlunun aşırılıklarının ve tutkularının bir sembolü olarak kullanılmıştır. Ata dair anlatılan rivayetler tarih ve efsane arasında birleşen karmaşık bir öykü sarmalı oluşturur. Bu hikâye, Caligula'nın imparatorluk dönemindeki davranışlarını anlamak için önemli bir pencere sunmakla birlikte gerçekle efsaneyi ayırt etmenin zorluğu rivayetleri şüpheli kılmaktadır.