Psikolojide Eklektik Yaklaşım

Eklektik yaklaşım, farklı psikoterapi yöntemlerini bir araya getiren bir terapi çeşidi olarak tanımlanmıştır. Bu sayede kişiye kendi ihtiyaçlarına ve terapistin uzmanlık alanına daha iyi uyacak şekilde özelleştirilmiş bir tedavi imkânı sunulur. Eklektik yöntemi kullanan bir terapist, en etkili terapi yöntemini oluşturmak için her yöntemin güçlü olduğuna inandığı yanlarını kullanır.

Seçmeci, karışık anlamlarına gelen eklektik kelimesi; Fransızca éclectique kelimesinden alıntılanmıştır. Kökeni eski Yunancada kullanılan eklektikós ifadesine dayanır. Günümüzde psikoterapi yaklaşımları ve okullarında artış olmasına rağmen uygulamada herhangi bir yöntemin diğerine göre üstün olmaması, eklektik yönteme ilginin artmasına neden olmuştur. Bu da farklı psikoterapi yöntemlerinin ortak noktalarını bulma arayışına itmiştir.

Psikoterapi alanında kullanılan yöntemlere baktığımızda 500’e yakın terapi formu karşımıza çıkmaktadır. Bu yöntemlere “psikoterapi nedir, hangi teknikleri kullanır, insana bakış açısı nedir” gibi bazı sorular sorduğumuzda her birinden aldığımız cevap kendi yöntemleri doğrultusunda tanımlanacak ve bu da bir konuda birden fazla tanımın ortaya çıkmasına neden olacaktır. Elimizde hangi yöntemin daha verimli olduğuna, hastalar üzerinde daha fazla işe yaradığına, daha hızlı ve kesin çözümler ürettiğine dair kesin bir veri bulunmamaktadır.

Eklektizm yeni bir gelişme değildir. Psikanaliz ve türevleri geliştirilen ilk teorilerdi ve eklektik olmayan terapistlerin çoğu, psikanaliz veya psikodinamik terapinin bir türüne bağlı kaldı. Eklektik terapiye ilişkin tartışmaların çoğu, iki teoriyi veya yaklaşımı birleştirmeyi içerir ve bu genellikle psikanaliz ve davranış terapisidir. Aynı zamanda eklektik terapist sayısı kadar eklektik yaklaşımın da olduğu belirtilmektedir. Her terapist belirli eğitim, deneyim ve inançlara dayalı olarak kendine özgü teknikler dizisiyle çalışır. Eklektik terapi için spesifik bir kılavuz veya prensip yoktur. Bazı eklektiklere göre terapi esnasında kullanılacak teknik, hastanın sorununa göre değişir. Bir kısmına göre ise kullanılacak terapinin, hastanın veya terapistin yapısına uygun olması gerekir.

Çok sayıda görüşü içinde barındırmasından dolayı eklektisizm bir zenginlik olarak yorumlanabilir fakat terapistler için durum bu kadar kolay değildir. Gelen hastaya hangi teknikleri kullanarak törepatik tedavi uygulayacağına karar verme sürecinden geçmek durumundadır. En ideal olanı bütün teknikleri bilip gelen hastaya göre en iyi yöntemi seçmek olsa da kuramların çokluğu sebebiyle bu pek mümkün değildir. Bu aşamada çoğu terapist bir düşünce sistemine ağırlık verme yoluna gider.

Eklektik yöntem psikoterapi için gerekli bir yöntemdir. Bireyin başa çıkması gereken birden fazla sorunu (örneğin hem depresyon hem anksiyete) olduğunda eklektik terapi daha iyi sonuç verir. Bu sayede bireye daha geniş bir terapötik perspektif sunulmuş olur. Fakat terapist ve birey arasındaki etkili iş birliği terapötik başarıda kritik bir rol oynar.

Birçok alanda kullanılan eklektik yaklaşım psikoterapi için de önemli bir kavramdır. D-Danışmanlık uygulamasında eklektik yaklaşımın üç yolu vardır: teknik eklektizm yaklaşımı, teorik bütünleştirme yaklaşımı ve ortak faktörler yaklaşımı. Bunlar aşağıda ayrıntılı olarak tartışılmaktadır.

Teknik Eklektizm Yaklaşımı: Teknik eklektizm farklılıklara odaklanma eğilimindedir, birçok yaklaşım arasından seçim yapar ve bu tekniklerin bir koleksiyonudur. Bu yol, onları doğuran teorik konumlara zorunlu olarak bağlı kalmadan, farklı ekollerin tekniklerini kullanmayı gerektirir. Teknik eklektizm özellikle çok çeşitli kültürel geçmişlerle çalışırken gerekli görünmektedir. Uygulayıcılar, danışan kişiyi tek bir teorinin boyutlarına uyacak şekilde daraltmak yerine, kendi teorilerini ve uygulamalarını danışanın benzersiz ihtiyaçlarına uyacak şekilde genişletmeye çalışır. Bu gereklilik, danışmanların çeşitli kültürler hakkında bilgi sahibi olmalarını, kendi kültürel miraslarının farkında olmalarını ve geniş bir yelpazedeki danışanlara kendi kültürlerinin gerçekleriyle baş etmelerinde yardımcı olacak becerilere sahip olmalarını gerektirmektedir.

Teorik Entegrasyon Yaklaşımı: Bu yaklaşım, tekniklerin harmanlanmasının ötesinde kavramsal veya teorik bir yaratımı ifade eder. Bu yolun amacı, sonucun her iki teoriden de daha zengin olacağı varsayımı altında iki veya daha fazla teorik yaklaşımın en iyilerini sentezleyen kavramsal bir çerçeve üretmektir.

Ortak Faktörler Yaklaşımı: Ortak faktörler yaklaşımı, ortak unsurları bulmak için farklı teorik sistemlere bakmaya çalışır. Teoriler arasında farklılıklar olmasına rağmen, tüm terapilerde ortak olan, spesifik olmayan değişkenlerden oluşan, tanınabilir bir danışmanlığın özü vardır. Multimodal terapistler, belirli problemlerle baş etmede etkili olduğu kanıtlanmış diğer birçok terapi sisteminden teknikler alırlar. Uygulayıcıların teorik olarak tutarlı ancak teknik olarak eklektik kalarak, çeşitli danışanlara hangi müdahaleleri uygulayacaklarını ve bu prosedürleri hangi araçlarla seçeceklerini tam olarak açıklayabileceklerini ileri sürmektedirler. Her teorinin kendine özgü katkıları ve kendi uzmanlık alanı vardır.

Her teorinin güçlü ve zayıf yanları olduğunu ve tanım gereği diğerlerinden “farklı” olduğunu kabul ederek, uygulayıcılar kendilerine uygun bir teori geliştirmeye başlamak için bazı temellere sahiptirler. Danışmanların teoriler hakkında doğru ve derinlemesine bilgi sahibi olmadıkları sürece gerçek bir sentez formüle edemeyeceklerini vurgulamak önemlidir. Basitçe söylemek gerekirse uygulayıcılar bilmedikleri şeyleri entegre edemezler. Danışmanlar için zorluk, etkileşimli fakat eleştirel bir şekilde düşünmeleri ve pratik yapmalarıdır. Bütünleştirici bir bakış açısı geliştirmek, deneyimle rafine edilen, yaşam boyu süren bir çabadır.