Pol Pot ve Kızıl Kmerler: Kamboçya’nın Yakın Tarihi

Pol Pot, 1975'ten 1979'a kadar Kamboçya'yı yöneten komünist Kızıl Kmer hükümetinin siyasi lideriydi. Bu süre zarfında tahminen 1,5 ila 2 milyon Kamboçyalı açlık, idam, hastalık veya aşırı çalışma nedeniyle hayatını kaybetti. S-21 adlı gözaltı merkezi o kadar kötü bir şöhrete sahipti ki orada hapsedilen yaklaşık 20.000 kişiden yalnızca yedisinin hayatta kaldığı bilinmektedir. Kızıl Kmerler, sınıfsız bir komünist toplumu sosyal olarak yapılandırma girişiminde, özellikle aydınları, şehir sakinlerini, etnik Vietnamlıları, memurları ve dini liderleri hedef aldı. Bazı tarihçiler Pol Pot rejimini yakın tarihin en barbar ve kanlı rejimlerinden biri olarak görmektedirler.

Daha çok Pol Pot takma adıyla tanınan Saloth Sar, 1925 yılında Kamboçya'nın başkenti Phnom Penh'in yaklaşık 160 kilometre kuzeyinde bulunan küçük Prek Sbauv köyünde doğdu. Ailesi nispeten varlıklıydı ve yaklaşık 50 dönümlük çeltik tarlasına, yani ortalamanın kabaca 10 katına sahipti. Pol Pot, 1934'te Phnom Penh'e taşındı ve burada bir Fransız Katolik ilkokuluna gitmeden önce bir Budist manastırında bir yıl geçirdi. Kamboçya'daki eğitimi, burslu olarak Paris'e gittiği 1949 yılına kadar devam etti. Oradayken radyo teknolojisi okudu ve komünist çevrelerde aktif hale geldi.

Pol Pot Ocak 1953'te Kamboçya'ya döndüğünde tüm bölge Fransız sömürge yönetimine karşı isyan halindeydi. Kamboçya aynı yılın sonlarında Fransa'dan resmen bağımsızlığını kazandı. Bu arada Pol Pot, 1951'de Kuzey Vietnamlıların himayesinde kurulan komünizm yanlısı Kmer Halkın Devrimci Partisi'ne (KPRP) katıldı. Pol Pot, 1956'dan 1963'e kadar özel bir okulda tarih, coğrafya ve Fransız edebiyatı dersleri verirken aynı zamanda gizli bir devrim planladı.

1960 yılında Pol Pot, KPRP'nin özellikle Marksizm-Leninizmi benimseyen bir parti halinde yeniden düzenlenmesine yardımcı oldu. Üç yıl sonra, komünist faaliyetlere uygulanan baskının ardından, o ve diğer parti liderleri kuzey Kamboçya kırsalının derinliklerine taşındılar ve ilk başta bir grup Viet Cong'la birlikte kamp kurdular.

Kamboçya'da parti şefi olarak ortaya çıkmaya başlayan Pol Pot ve yeni kurulan Kızıl Kmer gerilla ordusu, 1968'de ulusal bir ayaklanma başlattı. Nispeten seyrek nüfuslu kuzeydoğuda bir yer edinmelerine rağmen devrimleri yavaş yavaş gerçekleşiyordu. Mart 1970'te Kamboçya'nın saltanat lideri Prens Norodom Sihanouk ülke dışındayken General Lon Nol askeri darbe başlattı. Daha sonra Prens Norodom'un Kızıl Kmerler ile ittifak kurduğu ve Lon Nol'un ABD'nin desteğini aldığı bir iç savaş patlak verdi. Hem Kızıl Kmerler hem de Lon Nol'un birlikleri bu iç savaşta kitlesel zulümler gerçekleştirdi. Aynı zamanda, yaklaşık 70.000 ABD ve Güney Vietnam askeri, Kamboçya'ya sığınan Kuzey Vietnam ve Viet Cong birlikleriyle savaşmak için Vietnam-Kamboçya sınırına hücum etti.

ABD Başkanı Richard M. Nixon da Vietnam Savaşı kapsamında gizli bir bombalama kampanyası emrini vermişti. Dört yıl boyunca ABD uçakları Kamboçya'ya 500.000 ton bomba attı. Bu, İkinci Dünya Savaşı sırasında Japonya'ya atılan miktarın üç katından fazlaydı. ABD'nin bombalama kampanyası Ağustos 1973'te sona erdiğinde, Kızıl Kmer birliklerinin sayısı katlanarak artmıştı ve artık Kamboçya topraklarının yaklaşık dörtte üçünü kontrol ediyorlardı. Kısa süre sonra başkent Phnom Penh'i roketler ve toplarla bombalamaya başladılar. Mültecilerle dolu başkente son bir saldırı Ocak 1975'te Kızıl Kmerlerin havaalanını bombalaması ve nehir geçişlerini abluka altına almasıyla başladı. Bu abluka sonucunda binlerce çocuğun açlıktan öldüğü bilinmektedir.

Nihayet 17 Nisan 1975'te Kızıl Kmerler şehre girerek iç savaşı kazandı ve çatışmalara son verdi. İç savaş sırasında yarım milyona yakın Kamboçyalı ölmüştü ama en kötüsü henüz gelmemişti. İktidara gelir gelmez Kızıl Khmerler Phnom Penh'in 2,5 milyon sakinini tahliye etti. Eski memurlar, doktorlar, öğretmenler ve diğer profesyonellerin mal varlıkları ellerinden alındı ve yeniden eğitim sürecinin bir parçası olarak tarlalarda çalışmaya zorlandılar. İşten şikâyet edenler, erzaklarını gizleyenler veya kuralları çiğneyenler genellikle kötü şöhretli S-21 gibi bir gözaltı merkezinde işkenceye maruz kalıyor ve ardından öldürülüyordu. Kamboçya soykırımı sırasında yetersiz beslenmeden, aşırı çalışmadan veya yetersiz sağlık hizmetlerinden ölen milyonlarca insanın kemikleri de ülke genelinde toplu mezarları doldurdu.

Pol Pot yönetiminde devlet, bir kişinin yaşamının tüm yönlerini kontrol ediyordu. Para, özel mülkiyet, mücevher, kumar, çoğu okuma materyali ve din yasa dışı ilan edildi. Tarım kollektifleştirildi, çocuklar evlerinden alınıp zorla askere götürüldü, cinsel ilişkilere, kelime dağarcığına ve giyime ilişkin katı kurallar belirlendi. Ülkeyi “Demokratik Kampuçya” olarak yeniden adlandıran Kızıl Kmerler, armalarında görülen simetrik dama tahtasını oluşturmak için pirinç tarlalarının yeniden düzenlenmesinde bile ısrar etti.

İlk başta Pol Pot büyük ölçüde perde arkasından yönetiyordu. Prens Norodom'un istifaya zorlanmasının ardından 1976'da başbakan oldu. O zamana kadar Kamboçyalılar ile Vietnamlılar arasında düzenli olarak sınır çatışmaları yaşanıyordu. Çatışmalar 1977'de yoğunlaştı ve Aralık 1978'de Vietnamlılar hava ve topçu birliklerinin yanı sıra 60.000'den fazla askeri sınıra gönderdi. 7 Ocak 1979'da Phnom Penh'i ele geçirdiler ve Pol Pot'u ormana geri kaçmaya zorladılar. Pol Pot orada gerilla operasyonlarına yeniden başladı.

1980'ler boyunca Kızıl Kmerler Çin'den silah aldı ve on yıl süren Vietnam işgaline karşı çıkan ABD'den siyasi destek aldı. Ancak 1991'de imzalanan ateşkes anlaşmasının ardından Kızıl Kmerlerin etkisi azalmaya başladı ve yüzyılın sonunda hareket tamamen çöktü. 1997'de Kızıl Kmerlerden oluşan bir grup Pol Pot'u yakalayıp ev hapsine aldı. 15 Nisan 1998'de 72 yaşında kalp yetmezliği nedeniyle uykusunda öldü. Birleşmiş Milletler destekli bir mahkeme yalnızca bir avuç Kızıl Kmer liderini insanlığa karşı suçlardan mahkûm etti. Kamboçya'da yaşayan milyonlarca insan Pol Pot ve Kızıl Kmerlerin acımasız rejimi sırasında öldürüldü. Cesetleri “ölüm tarlaları” olarak bilinen toplu mezarlara gömüldü. Bu ifade daha sonra Kızıl Kmerler döneminin dehşetini konu alan The Killing Fields filminin adı oldu.