Pisagor'un Adalet Kupası

Pisagor, M.Ö. 570 yılında doğmuş bir Yunan düşünür, matematikçi ve filozoftur. Ünlü “Pisagor Teoremi” ile tanınmaktadır. Pisagor, geometri kavramının geliştirilmesi ve muhakeme yoluyla çıkarım yapılması gibi konularla da öne çıkmıştır. Çalışmaları, Batı dünyasında matematik ve bilimin gelişimine önemli katkıda bulunmuştur. Ayrıca, matematik, müzik ve astronomi alanındaki yazıları da önemli bir etkiye sahiptir. Düşünceleri, Platon ve Aristo gibi diğer filozoflar tarafından benimsenmiştir. Bu çalışmaları, Batı dünyasında matematik, bilim ve felsefenin gelişimine çok önemli bir katkıda bulunmuştur. Pisagor, Batı düşüncesinin tarihinde en etkili kişilerden biri olarak kabul edilmektedir.

Pisagor’un en önemli buluşlarından biri de "Adalet Kupası’dır." Bu kupa aynı zamanda “Pisagor Kupası”, “Açgözlülük Kupası” veya “Tantalus Kupası” isimleriyle de bilinmektedir.

Bu kupa, ilk bakıldığında normal bir kupa ya da bardakmış gibi gözükebilir. Ancak içerisinde bulunan ve sifon sistemi olarak isimlendirilen, kupanın ortasında yer alan bir kolon ve bu kolonda bulunan bir kanal onu diğer kupalardan ayırmaktadır.

Sifon sistemi, yerçekimi ve hidrostatik basınç arasındaki etkileşim nedeniyle oluşturulur. Su, yüksek basınç alanından alçak basınç alanına doğru akma eğilimindedir. Dolayısıyla su, bu kolonun yükseklik seviyesinin altına kadar doldurulduğunda su bardağın içinde durmakta ve herhangi bir akıntı gözlemlenmemektedir. Ancak su seviyesi bu kolonun boyunu aşacak seviyede eklendiğinde ortadaki kolon ve içinde yer alan ince kanal da su ile dolar ve sonrasında sifon etkisi ile kupanın içindeki suyun tamamının döküldüğü görülür.

Kupanın “Adalet” ve “Açgözlülük” gibi isimlerle anılması her ne kadar bizlere kupa ve işleyişi ile ilgili bazı çıkarımlarda bulunmaya imkan verse de Pisagor’un bu kupayı matematiksel dehası sonucunda mı yahut mesaj içeren tarihi bir hadise neticesinde mi ortaya çıkardığı hala gizemini korumaktadır.