Ölümcül İsyan: An Lushan Ayaklanması

755-769 yılları arasında Çin’de süren An Lushan ayaklanması sonucu 36 milyon insan hayatını kaybetmiştir. An Lushan önderliğinde başlayan isyan Tang hanedanına karşı olarak ortaya çıkmıştır.  Bu isyan Çin’de siyasi istikrarı uzun süre sekteye uğratmıştır.

An Lushan, Liucheng şehrinde dünyaya gelmiştir. Annesinin falcı olduğu ve doğumunda mucizevi olayların gerçekleştiği aktarılmaktadır. Babasını küçük yaşta kaybetmiştir. Anne tarafı Türk olmakla birlikte babasının yokluğunda Türk kültürüne göre yetişmiştir. Oldukça iyi şekilde kendini yetiştirdiği ifade edilmektedir. Çeşitli dilleri bildiği ve ticaretle uğraştığı bilinmektedir.

An Lushan gençlik döneminde Çin ordusuna görev almaya başlamıştır. Çeşitli bölgelerde keşif faaliyetleri yapan An Lushan, bölgedeki mevkileri aklında tutarak bölgeye hakim konuma gelmiştir. Verilen çeşitli görevleri başarıyla yerine getirmiştir. Başarılı görevler icra etmesi önemini artırmıştır. Kendisine daha fazla asker verilmiş, ordu içerisindeki önemi kademe kademe artmıştır. Yanındaki asker sayısı arttıkça önemli görevlere talip olmuş çeşitli kahramanlıklar göstermiştir. İlk olarak teğmen rütbesine, ilerleyen dönemlerde ise general rütbesine yükseltilmiştir.

Kurduğu siyasi ve aile bağları ile ülkede önemli bir konuma gelmiştir. İmparatorun ve eşinin saygısını kazanarak sınır garnizonlarından sorumlu konuma gelmiştir. Sınır bölgesindeki çeşitli hayvan ve eşyaları siyasi gücünü artırmak amacıyla soylulara göndermiştir.

İlerleyen dönemde bazı bürokratlarla arasında sorunlar ortaya çıkmıştır. İmparatorun yaşının ilerlemesi ile birlikte kendisinden rahatsızlık duyulduğunu anlayan An Lushan hazırlıklara başlamıştır. İmparatorun ölümü sonrası çeşitli aktörlerle sorun yaşayan An Lushan her ne kadar güçlü konumda olsa da harekete geçmeye karar vermiş, ülkedeki mutlak hakimiyeti eline almayı amaçlamıştır.

Kuzey bölgesinde yer alan üç sınır vilayetini kontrol eden An Lushan, ülkede güçlü bir siyasi ve askeri karakterdi. 755 yılından An Lushan’ın ordusu ile birlikte Luoyang üzerine yürümesi ile ayaklanma başlamıştır. Kısa süre içerisinde doğu başkenti Luoyang’ı ele geçiren An Lushan, imparatorluğunu ilan etmiştir. Birlikleri birkaç ay sonra batı başkenti Chang’ı işgal ederek Yan imparatorluğunu ortaya çıkarmıştır.

Tang Hükümdarlığı isyanla başa çıkamamıştır. Birçok bölgede isyana karşı müdahalede bulunmakla birlikte başarılı olamamıştır. An Lushan’ın asker kökenli olması ve en alt seviyeden başlayıp en üst seviyedeki generalliğe yükselmesi sistemin sorunlarını görmesine olanak sağlamıştır. İsyan sürecinde kazandığı başarılar bu yönüne dayandırılmıştır. Tang Hükümdarlığı saldırılarla baş edemeyince Uygurlardan yardım talep etmiştir. Uygurların yardımı ile önemli kazanımlar elde edilmiştir.

An Lushan, 757’de oğlunun karıştığı iddia edilen bir suikast ile öldürülmüştür. Yerine geçen Shi Siming’de aynı kaderi paylaşarak oğlu tarafından öldürülmüştür. Shi Siming’in oğlu topladığı destek ile imparator olmuş ancak birçok asker ve general taraf değiştirince isyan hareketi son bulmuştur. İsyanın sonucu ile ilgili birçok iddia olmakla birlikte 36 milyon insanın öldüğü tahmin edilmektedir.

Tang Hanedanlığı Çin tarihinde önemli bir yer edinmektedir. Bir yetim olarak hayatına devam eden An Lushan, yetenekleri ve aklı sayesinde dünya üzerinde gerçekleşmiş en kanlı isyanların birisini başlatmıştır. Siyaset, ticaret, insan ilişkileri ve askeri bilgilere hakim olan An Lushan önemli bir karakter olarak tarihte yerini almıştır.