Ölü Deniz Yazıtları

Ölü Deniz parşömenleri, 20. yüzyılın en önemli arkeolojik keşiflerinden birini oluşturmaktadır. Bunlar, Kitab-ı Mukaddes’in bilinen en eski el yazmalarının yanı sıra Esseni topluluğunun yaşamını anlatan diğer önemli tarihi belgeleri içermektedir. Aynı zamanda Filistin tarihinin incelenmesi için de ana kaynaktırlar. Ölü Deniz parşömenleri Yahudiliğe ve Hıristiyanlığın köklerine ışık tutmuştur. Eserler, M.Ö. 3. ve 1. yüzyıllar arasına tarihlenen dünyanın en eski Kitab-ı Mukaddes metinlerinin kopyalarını içeren parşömen ve papirüslerden oluşan bir koleksiyondur. Ölü Deniz parşömenleri ilk olarak 1940'lar ve 50'lerde keşfedilmiş, kurak bir çöl bölgesi olan Kumran’da bulunmuştur.

Parşömenlerin Esseniler adı verilen Yahudi mezhebi tarafından yazıldığı tahmin edilmektedir. Yahudiliğin katı koruyucuları olarak bilinen Esseniler, Yahudi yasasını ve geleneğini sürdürmek için çevrelerindeki dünyadan ayrı yaşamaları gerektiğini düşünüyorlardı. Bundan dolayı yaklaşık iki yüzyıl boyunca (M.Ö. 100'den M.S. 75'e kadar) büyük nüfuslardan ve Romalılardan mümkün olduğu kadar uzakta yaşadılar. Dolayısıyla Esseni topluluğunun yaşayan gelenekleri; fikirleri, inançları, edebi eserleriyle doğrudan ve somut bir şekilde ilişkilidir.

Kumran, 1947'de Muhammed el-Theeb adlı Filistinli çobanın bir mağarada daha sonra Ölü Deniz Parşömenleri olarak anılacak bir dizi parşömeni keşfetmesiyle uluslararası alanda tanınmaya başladı. En eskisi milattan iki yüzyıl öncesine ait olan yaklaşık bin yazılı tomardan oluşan bu hazine, 1947 yılında, Ölü Deniz kıyısındaki 11 mağaraya gizlenmiş pişmiş toprak kavanozların içinde, alışılmadık derecede dikkat çekici bir koruma durumuyla bulundu. Mağarada bakırdan yapılmış iki rulo parşömen bulundu. Parşömenler, İncil ve apokrif literatürün kopyalarından; Yorumlar, Topluluğun Kuralı, Işığın Oğullarının Karanlığın Oğullarına Karşı Savaşı Parşömeni ve Şam Belgesi dâhil olmak üzere mezhebin yazılarından oluşmuştur. Bu parşömenlerin tarihleri M.Ö. II. yüzyıldan M.S. 68'e kadar değişmekle birlikte çoğunlukla milattan önce birinci yüzyıla tarihlenmektedir. Parşömenlerin incelenmesi Yahudiliğin tarihi ve Hıristiyanlığın ilk dönemleri hakkında değerli bilgiler vermektedir.

Hayvan derisinden yapılmış 800'den fazla belgeden oluşan, bazılarının ise papirüs ve hatta dövme bakırın kullanıldığı Ölü Deniz Parşömenleri İncil hakkındaki anlayışın derinleşmesine neden oldu. Yahudilik ve Hıristiyanlık tarihlerine ışık tutan bu metinler arasında Ester kitabı dışında, İbranice kanondaki (Hıristiyanların Eski Ahit dediği) her kitabın bir kısmı bulunmaktadır. Parşömenler ayrıca daha önce bilinmeyen ilahiler, dualar, yorumlar, mistik formüller ve On Emir'in en eski versiyonunun bir koleksiyonunu da içermektedir. Çoğu M.Ö. 200 ile M.S. 66'dan 70'e kadar süren, Roma'dan siyasi ve dini bağımsızlık kazanmayı amaçlayan başarısız Yahudi isyanından önceki dönemde yazılmıştır; bu Yahudi İncili önceden bilinen en eski İbranice metninden 8 ila 11 yüzyıl öncesine aittir.

Kumran'daki çöl bölgesinden binden fazla belge ve yüzbinlerce parça çıkarıldı. O döneme ait çoğu belgenin aksine Ölü Deniz Parşömenleri son derece iyi korunmuştu. Bu kadar uzun süre dayanmalarının nedeni muhtemelen pek de popüler bir yer olmayan Kumran'ın, Ölü Deniz'in alçaktaki fosil yatağı boyunca uzanan kireçtaşı kayalıkları arasında yer almasıydı. Ayrıca bölgedeki aşırı kuru hava ve üzerine yazıldıkları materyaller nedeniyle bu tarihi eserler iyi korunmuştu. Deniz seviyesinden dünyadaki herhangi bir yerden daha aşağıda kalan Ölü Deniz, o kadar sıcaktır ki yakındaki nehirlerden Ölü Deniz'e tatlı su döküldüğünde hızla buharlaşmaktadır.

Ölü Deniz parşömenlerinden, dana ve koyun derisinden elde edilenlerin üzerinde bazı yazılara rastlanmıştır. Aramice ve Yunancanın yanı sıra İbranice yazılan belgeler ve parçalar hâlâ bilim adamları tarafından dev bir yapboz gibi bir araya getirilmeye devam etmektedir. Şu anda Ölü Deniz parşömenlerinin neden sistematik olarak bu şekilde saklandığını kesin olarak bilinmemektedir. Tahminlere göre Yahudilerin Romalılarla yaşadığı zor zamanlara ve bununla birlikte Tanrı'nın Sözüne duydukları derin sevgiye bir yanıt olarak yazıya aktarıldığı düşünülmektedir.