Ölmüş Ataların Geride Kalanları Ziyarete Geldiği Gün: Bon Festivali

Obon olarak da adlandırılan Bon festivali, Japonya’da “Ataları Anma Bayramı” olarak kutlanmaktadır. Bon festivali sürecinde her yıl ölen ataların, akrabalarını ziyaret için geçici olarak bu dünyaya döndüğüne inanılmakta ve Budist kökenli olduğu bilinen bu festival ölen ataları anmak amacıyla düzenlenmektedir.

Yaklaşık 500 yıldır kutlanan bu Budist festivalinin kökenleri bir Budist mitine dayanmaktadır. Anlatılan bu mite göre Buda’nın öğrencisi Maha Maudgalyayana, ölmüş olan annesinin ne durumda olduğunu görmek için sahip olduğu güçleri kullanmıştır. Ancak annesinin durumunun son derece korkunç olduğunu ve onun aç hayaletler diyarına düştüğünü gören Maudgalyayana, hocası Buda’ya ne yapması gerektiğini sormuştur. Buda, annesini kurtarması için yedinci ayın on beşinci gününde Budist keşişlere kurban sunmasını söylemiştir. Buda’nın söylediği gibi kurbanları sunan Maudgalyayana, annesinin serbest kaldığını görmüş ve bunun üzerine neşe içinde dans etmiştir. Maudgalyayana’nın annesi için yaptığı bu kurban ritüeli, düzenli olarak ataların anılması için yapılan Bon festivalinin kökenini oluşturmuş ve annesinin serbest kalmasına karşılık yaptığı dans ise Bon festivalindeki “Bon Odori” adı verilen Bon dansının ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Bon festivali, Buda’nın öğrencisine kurban sunmasını söylediği gün olan yedinci ayın on beşinde gerçekleştirilmektedir. Ancak Japonya’da Meiji döneminde yaşanan takvim değişikliği, Japonların Bon gibi bazı yerel kutlamalarında farklılıklar yaşamasına neden olmuştur. Güneş takvimini kullanmayı sürdürenler Bon festivalini yedinci ayın on beşinden itibaren kutlamaktadır. Ay takvimini kabul edenler ise yedinci ay olarak kabul edilen Ağustos ayının on beşinde festivali kutlamaya başlamaktadır. Üç gün süren Bon festivali boyunca ata ruhlarının ailelerini ziyaret etmek için bu dünyaya geldikleri kabul edilmektedir.

Ataların bu dünyaya dönüşü olan Bon festivalinin kutlanmasında ilk olarak mezar yerleri temizlenmekte ve onların eve gitmeleri için bir yol hazırlanmaktadır. Evde ataları karşılaması amacıyla bir sunak hazırlanmakta ve meyve, tütsü, çiçek sunuları yerleştirilmektedir. Festivalin ilk gününde ruhları eve yönlendirmek için ateşlerin yakılması olan “Mukaebi ritüeli” yapılmaktadır. Üç gün devam eden Bon festivali sonunda ise ruhların kalıcı meskenleri olarak kabul edilen yere gönderilmesi için “Okuribi ritüeli” gerçekleştirilmektedir. Son yıllarda ise Bon festivalinin son günü ruhları geri göndermek amacıyla “toro nagashi” ritüeli düzenlenmektedir. Bu ritüele göre nehir üzerine yanan kağıt fenerler bırakılmakta ve ölen ataların ruhunun, ruhlar dünyasına yönlendirildiği kabul edilmektedir.

Bon festivalinde önemli olduğu kabul edilen ve mitolojide de bahsedilen bir uygulama Maudgalyayana’nın annesinin serbest kaldığını öğrendiği anda sevinç içinde yaptığı anlatılan dansın tekrar edilmesidir. Ataların ruhlarını memnun etmek ve onları karşılamak için renkli kıyafetlerle sokaklarda yapılan “Bon Odori” dansının bölgeden bölgeye farklılık gösterdiği ve kullanılan müziklerin de çeşitlendiği bilinmektedir.

Bon festivalinin kökenleri her ne kadar Budist menşeli olsa da Japon dini yaşamında yaşayanlar ve ölüler arasındaki ilişkinin kadim temasını yansıtmakta ve yerel din olan Şinto’nun unsurlarını da içinde bulundurmaktadır. Bu nedenle Japonlar için Bon festivali, dini olmaktan ziyade sosyal bir festival olarak kabul edilmektedir.