Müslümanları Taklit Eden Topluluk: Mozaraplar

İber Yarımadası'nın 711 yılında İslam Devleti tarafından fethedilmesinin ardından Vizigot Krallığı'nın çöküşü gerçekleşti. Bu tarihten itibaren Müslüman Arap ile Hristiyanlar arasında kültürleşme süreci başladı. Hristiyan toplumu, İslam hâkimiyeti altında yaptıkları çeşitli anlaşmalarla yaşamlarına devam ediyordu. İslam Devleti Hristiyan toplumunu zimmi kategorisinde değerlendirip onların kişisel özgürlüklerine saygı gösteriyor, eşya ve mallarına dokunmuyordu.

Hristiyan toplumunun Müslüman Araplarla etkileşimi neticesinde Endülüs’te yeni bir topluluk olarak “Araplaşmış Hristiyanlar” anlamına gelen Mozaraplar ortaya çıkmıştı. Mozarap kelimesine eş değer olarak kullanılan başka bir kelime ise Müsta’rib ifadesidir. Arapça olan Müsta’rib kelimesi Arap kaynaklarında kullanılan bir kelime iken Mozarap kelimesi daha ziyade İspanyol kaynaklarında kullanılan kelimedir. Mozarap, Endülüs’te 711 yılından 11. yüzyılın sonlarına kadar İslam Devleti’nin idaresi altında yaşayan; Arap dilinden, kültüründen ve günlük yaşamından etkilenen Hristiyanlar için kullanılan bir kelimedir. Mozaraplar Hristiyanlık dinine bağlılıklarını devam ettirmiş fakat günlük yaşamlarında, dillerinde ve kültürlerinde Arap geleneklerini taklit etmişler, bazı Arap geleneklerini kendi hayatlarına uyarlamışlardır. Mozarapların çoğu İspanyol veya Germen kökenli olup Müslümanlığı kabul etmedikleri halde Müslüman bölgelerde yaşayan kimselerdir. 

Mozaraplar, yani yerli halk, Arap kökenli yeni yönetici sınıfın dinini, geleneklerini, dilini kültürünü ve yaşam biçimini Arap Müslümanlarıyla kurdukları etkileşimler sayesinde tanıdı. Yeni tanımaya başladıkları bu kültür birçok Hristiyan’ı etkisi altına alarak bir Arap hayranlığını da meydana geldi. Mozarapların, Arap ve İslam kültürüne olan hayranlıkları öylesine artmıştı ki Latin Edebiyat’ı ve Hristiyan kültüründen daha çok Arap dilini, edebiyatını ve kültürünü iyi bildikleri söylenilmektedir. Hayranlık ileriki dönemlerde Arap kültürünü benimseme süreci olarak devam etmiştir.

Arap dili ve kültürüne duyulan hayranlığın giderek artmasıyla Mozaraplar Arapça öğrenmeye, aydınlar kendi aralarında Arapça kullanılmaya başlanmışlardı. Daha sonraları bu hayranlık, Arapçanın yaygınlaşması ve Mozarapların Arapça isimler almasıyla devam etti. Özellikle Kurtuba şehrinde genç Mozaraplar dini metinler çalışmalarında bile edebi Arapçayı tercih ediyorlardı. Arapçayı öğrenmek istemelerinin diğer bir gerekçesi ise onlara ticari ilişkilerde ve haberleşmede önemli avantajlar sağlıyor olmasıydı. Mozarapların kullandıkları Latince-İspanyolca karışımı olan Romance dilinin kullanımı iyice zayıflamış, Mozarablar kaba Latince ile Arapçanın karışımı yeni bir dil kullanmaya başlamışlardır.

Arap hayranlığı Mozaraplar arasında sadece edebiyat ve dil alanında kalmayarak tüm alanlarda etkisini göstermiştir. Yeme-içme, giyim kuşam, beslenme, adetler ve ev düzeni konusunda Müslümanları örnek alıyorlar, tıpkı Müslümanlar gibi giyinmeye çalışıyorlardı. Etki alanı bunlarla da sınırlı kalmamış, Hristiyan Mozaraplar İslami ritüelleri dahi taklit etmişlerdi. Buna örnek olarak aristokrat aileler çocuklarını sünnet ettiriyorlardı. IX. yüzyılda Endülüs’te yaşayan bir Hristiyan kanaat önderinin yaptığı açıklama bu kanıyı desteklemektedir. “Biz de onlar gibi ipek elbiseler seçerek aynı tarzda giyiniyor, onlar gibi koku sürüyoruz. Sevinçli günlerimizde onlar gibi debdebeli ve şatafatlı giyiniyor ve davranıyoruz.” İyi bir aileden gelen Mozarap kadınlar peçeli olarak dışarı çıkmayı alışkanlık haline getirmişlerdir. Mozaraplar arasında zamanla domuz eti yemenin vazgeçildiği ve Arap yemeklerinin yaygınlık kazandığı bir mutfak kültürüne ilginin arttığı belirtilmektedir.

Mozaraplar, Arapların sanatından da etkilenmişlerdir. Mozarabik sanatındaki en önemli özellik, Müslüman yapıcı ve dekoratif biçimlerin Hıristiyan sanatına girmesidir; Mozarabik kültürünün ve dolayısıyla Mozarabik sanatının en çok öne çıktığı önemli şehirlerden bazıları Kordoba ve Toledo'ydu. Hem edebi hem de diğer disiplinlerden binlerce sanat eseri her iki şehirde de bulunmakta ve bugün hala görülebilmektedir.