Misyonerliğin Sömürgecilik Üzerindeki Etkisi

Latincede görev ve yetki anlamında kullanılan misyon kelimesinden türetilen misyoner sözcüğünün anlamı görevli kişi demektir. Kelimeyle erken dönem Hristiyanlıkta Kilise tarafından vaaz vermek üzere yapılan atama da kastedilmiştir. Bunun dışında Baba tarafından Oğul’un dünyaya gönderilmesine ilişkin teolojik bir anlamı vardır.

Dini inanç ve uygulamaları yayma eylemi olan misyonerlik çalışmaları, tarih boyunca birçok dinin uygulamalarında yer almıştır. Roma İmparatorluğu'nu boydan boya dolaşan ilk Hıristiyan havarilerden dünyanın uzak köşelerinde okullar ve klinikler inşa eden günümüzün gönüllülerine kadar misyonerler, inançlarını yayma amaçlarını taşıdılar.

Sömürgecilik ise bir halk üzerinde tek bir gücün kontrolü demektir. Bu, bir ulusun diğerine boyun eğdirmesi, nüfusunu ele geçirmesi ve genel olarak kendi kültürünü de dayatması anlamlarına gelmektedir. 1914 yılına gelindiğinde ulusların birçoğu Avrupa devletleri tarafından sömürülmüştü. Coğrafi keşiflerin ve onun sonucunda ortaya çıkan sömürgeciliğin temel sebebi belki de bahanesi misyonerlik olmuştur. Yani sömürgecilik misyonerlerin isteği olan Hristiyanlığın yayılmasına imkân vermiş, misyonerler ise sömürgeciliğin uygulanmasına yardımcı olmuştur.

Misyonerler Afrika’ya geldiklerinde ellerinde İncil ve batı kültürü ile Afrikalılara medeniyet götürdüklerini söylemişlerdir. Örneğin İngilizler Afrika topraklarını sömürürken, sömürü gerekçesi Afrikalıların eğitilmesini sağlamak ve Hristiyanlığı yaymaktı. Medeniyetsiz olarak görülen Afrikalıları hastalık, savaş ve kıtlıktan kurtarmak ve onları Hristiyanlığa dönüştürmek misyonerlerin görevi olarak belirlendi. Misyoner hareketinin Afrika’ya genişlemesi, Afrika halklarının medenileştirilmesi için Hıristiyan sorumluluğunun artan anlayışının bir parçası oldu.

Koloni bölgelerinin sömürüsünde din, merkezi bir ilke olarak kullanılmıştır. Bölgeye gelen misyonerler halkı Hristiyanlık konusunda bilinçlendirmiş ve bölgeyi Hristiyanlaştırmıştır. O dönemde faaliyet gösteren Hristiyan mezhepleri, çatışma yaşanmaması için her ülkeyi kendi aralarında bölmüşlerdir. Misyonerler bölgelerdeki çoktanrıcılığı azaltmış ayrıca bölgedeki insan kurban etme gibi adetlerin yok olmasında etkili olmuşlardır. Yapılan çalışmaların etkisi günümüzde nüfusunun yarısından fazlası Hristiyan olan Nijerya’da görülmektedir.

Misyonerler hedefleri uğruna her alandan çalışmalarını sürdürmüş ve bu bölgelerin sömürülmesine katkı sağlamışlardır. Yeri gelince okullar, yeri gelince kiliseler açmışlardır. Açtıkları okullarla eğitim konusunu öncelemişlerdir. Çünkü kalıcı ve sağlam bir yapıyı inşa etmeyi eğitim kurumlarından başkası gerçekleştiremezdi. Misyoner okulların koloni ülkeye katkı sunduğu söylense de hizmet ettiği tek şey sömürgeciliği geliştirmekti. Sömürülen bölgenin geleneklerini zayıflattı. Bu okullar tamamen Avrupa’yı üstün gösteriyor, yerel tarihi tamamen reddediyordu. Bu okullar ülkeler üzerinde Avrupa tutumunu yükseltiyor, başta İngilizce olmak üzere Batı dillerini öğretiyorlardı. Bu çalışmaların sonucunda ülkesine bağlı olmayan, milli bilinçten uzak halklar ortaya çıkmıştır.

Avrupalılar koloni bölgelerindeki toprakları kullanmak için de -özellikle Afrika’da- misyonerleri kullanmışlardır. Yerel halka sürekli vaaz veren misyonerler, bu vaazlarda Afrikalı kişilerin genlerinde tembellik olduğunu, topraklarını işlemekte teknolojik anlamda yetersiz kalacaklarını halka aşılamış, bu toprakları batıdan gelen ülkelerin işlerse hem daha verimli hem de kendilerine daha yararlı olacağını belirtmişlerdir. Bu şekilde insanları Avrupa’ya bağımlı hale getirmişlerdir.

Misyonerlerin sömürgeciler için başka bir faydası da bölgede oluşturdukları casusluk faaliyetleridir. Birçok misyoner Avrupa devletlerine bilgi sağlayarak casusluk yaptı. Bunun her zaman olumlu veya olumsuz olduğu kesin değildir. Bazen bölge hakkında bilinen yanlışları dile getirirlerken, bazen de politik casusluk yapmışlardır. Bazıları işin sonunda misyonerlikten istifa edip gerçekten ajan oldular. Afrikalılar misyonerlerin bu muhbirliklerinden haberdarlardı ancak muhtemelen misyonerleri batı ile olan bağlantı olarak görmekteydiler.

Başta Afrika olmak üzere koloni bölgelerindeki misyonerlik faaliyetleri ile sömürgeciliğin gelişimi yakından ilişkilidir. Bu şekilde dinin koruyucu ve yol gösterici yönleri kullanılarak, sömürge devletler etkilenmiş ve yönlendirilmiştir. Bunun sonucunda ekonomik, siyasi ve kültürel açıdan sömürülmüş ve Avrupa’nın üstünlüğü kabul ettirilmiştir. Elbette bunlar sadece din üzerinden veya misyonerlik üzerinden yapılmamıştır lakin misyonerlik çalışmaları sömürgeciliğin gelişmesinde en önemli yapı taşlarından biridir. Sonuç olarak etkisi günümüze değin sürmüş ve devam etmektedir. Bugün “sahra altı Afrika” olarak adlandırdığımız bölgenin 2050’li yıllara kadar Hristiyan nüfusun yüksek seviyelerden düşmeyeceği bilinmektedir. Günümüzde hala misyonerlik faaliyetleri devam ediyor olsa da etkisi geçmişe oranla azalmıştır ve daha çok yerel düzeyde devam etmektedir.