Mısır’ın Kadim Kitabeleri: Hiyeroglifler

Kitabeler genellikle binaların belirli yerlerine özenle işlenen, içerdiği bilgilerle ve işlendiği binaya kattığı estetik güzelliğiyle aynı zamanda dekoratif bir unsur olarak önem taşıyan bir mimari unsurdur. Bu kitabeler eski dönemlerden beri insanların farklı hatıralarını yaşatmak için faydalandığı ve genellikle taş, mermer, demir, bakır gibi sert ve sağlam zeminler üzerine işlenen tarihi yazıtlardır.

Bu kitabelerin en bilinen ve en önemlilerinden bir tanesi de Mısır hiyeroglifleridir. Hiyeroglif kelimesi köken olarak Yunanca “Hieros (Kutsal) ve Glypho (Yazıt)” kelimelerinden bir araya gelmiş ve “Kutsal Yazıt” anlamında kullanılmıştır. Hiyeroglifler, şematik bir alfabe olup Mayalar, Hititler, Aztekler gibi farklı medeniyetlerin alfabeleriyle ortak özellikler içermektedir. Mısır hiyerogliflerinin temelde üç karakteristik özelliği vardır. Bunlardan ilki fonetik sesler içermesidir. İkinci özelliği de ideografik özellikte olmasıdır. Yani bir kelimenin o kelimeye has bir sembol ile ifade edilmesidir.

Mısır hiyerogliflerinde kullanılan farklı şekillerin yaklaşık 700 olduğu ve bu şekillerde insanlar, hayvanlar, bitkiler, nesneler ve daha birçok farklı varlığın kullanıldığı ve gözleme dayalı bir şekilde resmedildiği tahmin edilmektedir. Bununla birlikte Mısırlılar bu yazının tanrılar tarafından icat edildiğine inandıkları için Hiyeroglif yazısını oldukça kutsal kabul etmekteydiler.

Mısır yazısının ilk olarak nerede ve ne zaman başladığı tam olarak bilinmemekle birlikte, Mısırdaki birinci hanedanlığın başlangıcından iki yüzyıl önce oldukça gelişmiş olduğu ve bu dönemin de yaklaşık olarak Mısır’da M.Ö. 3000 yıllarına karşılık geldiği bilinmektedir. Bu tarihlerden de anlaşılacağı üzere Mısır hiyeroglifleri oldukça kadim bir dönemde icat edilmiştir ve derin bir maziye sahiptir.

Hiyerogliflerin Avrupa’da yeniden revaç bulması, İtalyan hümanistlerin 15. yüzyılda; Herodot, Tacitus, Ammianus, Lucan, Diodorus, Pliny gibi tarihçilerin metinlerini okumaları sayesinde gerçekleşmiştir. Hümanistler bu metinlerden yola çıkıp kendilerinden önce yaşamış kişiler tarafından Roma’ya getirilen dikili taşlarda kutsal yazıtlar bulunduğunu öğrenmişlerdir. Metinlerde yer alan sembollerin kendilerine Nil’in bilge insanlarının sırları hakkında gizli mesajlar içerdiği fikrini uyandırması onları hiyeroglifleri çözmeye yöneltmiştir. Onları bu gizli sırları çözmeye yönelten motivasyonlar her ne kadar sağlam gibi görünse de hiyeroglifleri çözme konusunda onlar da hüsrana uğramışlardır. Bunun birçok farklı sebebi olmakla beraber en büyük sebebin hiyerogliflerin mahiyetinin tam olarak tanımlanamaması ve bu alfabenin o dönemde çoğu kişi tarafından bilinmeyişidir. Çünkü bu alfabe halktan ziyade rahipler arasında kullanılan gizli semboller olarak kabul görmektedir.

Hiyerogliflerin bu kadim tarihi onların çözülmesi ve günümüzde net bir şekilde anlaşılmasına da zorlaştırmaktadır. Zira hiyeroglifler her ne kadar tarihin sayfalarına gömülmüş eserler olsa da pek çok kişi tarafından hiyeroglifler çözülmeye çalışmıştır. Ancak bu girişimler çoğu zaman istenilen neticeye ulaşmamış ve başarısızlıkla sonuçlanmıştır.