Medeniyetin Beşiği: Bereketli Hilal

Chicago Üniversitesi'nde görev yapan Amerikalı bilim insanı James Henry Breasted (1865–1935), Bereketli Hilal kavramını popüler hale getiren kişidir. Breasted, 1916 tarihli “Antik Zamanlar: İlk Dünya Tarihi” adlı kitabında "Bereketli Hilal, çöl körfezinin kıyılarıdır" şeklinde bir ifade kullanmıştır. Bu kavram hızla benimsenmiş ve coğrafi bölgeyi tanımlamak için kabul edilen bir ifade haline gelmiştir. Antik tarihle ilgili günümüz kitaplarının çoğunda bu kavram kullanılmaktadır.

Breasted Bereketli Hilal'i iki çölün ekilebilir kenarı, Anadolu'nun Atlas Dağları ile Arabistan'ın Sina Çölü ve Mısır'ın Sahra Çölü arasında kalan, orak biçiminde bir yarım daire olarak sınırlamıştır. Modern haritalar, verimli kısmın bölgenin büyük nehirlerini ve ayrıca Akdeniz kıyı şeridinin uzun bir kısmını kapsadığını açıkça göstermektedir. Ancak Bereketli Hilal, Mezopotamya hükümdarları tarafından hiçbir zaman tek bir bölge olarak algılanmamıştır.

Breasted ise Birinci Dünya Savaşı sırasında haritaya kuşbakışı bakmış ve bölgeyi bir sınır bölgesi olarak görmüştür. Tarihçi Thomas Scheffler, Breasted'in bu ifadeyi kendi zamanının ruhunu yansıttığı için kullandığını düşünmektedir. Ayrıca Scheffler'e göre Breasted'in bahsettiği bu bölge, İncil'deki Habil ile Kabil'in savaşına dayanan emperyalist bir kavram olan “çöl gezginleri” ile “kuzey ve doğu dağlarının dayanıklı halkları” arasındaki mücadelenin yeriydi.

Bereketli Hilâl, yaşamaya elverişsiz dağlar ve çöllerle çevrili olmasına rağmen bu bölge içinde bozkırlar da bulunmaktaydı. Bölgesinde Akdeniz ikliminin hâkim olması nedeniyle kışları ılık ve yağışlı olurken yazları sıcak ve kuraktır. Bu iklim, uzun ve kurak geçen yazlara dayanıklı ancak yağmurla birlikte hemen gelişmeye başlayan bitki türleri için son derece elverişlidir. 10.000 civarında tahıl ve hububat ekimi denemelerine burada başlanmıştır. Dünyadaki temel gıda olarak bilinen çoğu tarım ürününün anavatanı bu bölgedir.

William H. McNeill, günümüzdeki modern yaşama ulaşmak için insanlığın dört önemli noktadan geçtiğini söylemektedir. Bunlardan ilki, insanların yiyecek üretimine geçmesi yani toprağı ekip biçmesidir. Bu sebeple insanlar yerleşik hayata geçiş yapmak durumunda kalmışlardır. İkincisi, insanların yerleşik hayata geçmesiyle kent yaşamının gelişmesidir. Üçüncüsü, sınıfsal toplumların oluşmasıyla birlikte devletlerin oluşmasıdır. Dördüncü ise savaş tekniklerinin gelişmesidir. Bu dört önemli noktanın gerçekleştiği yer Bereketli Hilal adını verilen bölgedir.

Bu bölgeyi önemli kılan sebeplerden bir diğeri, üç büyük dinin doğduğu yer olmasıdır. İnananlar tarafından kutsal kabul edilmesi sebebiyle tarih boyunca devletlerin bölgeyi hâkimiyet mücadelesi devam etmiştir. 1. Dünya Savaşı’na kadar Osmanlı hâkimiyeti altında olan bu bölgede huzur barış içinde yaşamayı başarmıştır. 1. Dünya Savaşı’ndan sonra manda yönetimiyle birlikte yeni devletler kurulmuştur. Sömürgeci ekonominin etkisiyle bu bölgedeki devletler ve halk, ekonomik ve sosyal olarak zor bir yaşama sahiptir. Bu bölgede belirli hedefleri olan devletler, Bereketli Hilal’in geleceğini kendi çıkarları doğrultusunda şekillendirmeye çalıştılar. Bugün hala bu mücadeleleri devam etmektedir.

Bir zamanlar yemyeşil bir cennet ve medeniyetin beşiği olan bölge için bugün aynı şeyleri söylemek doğru olmaz. Şu an kuru ve çatlak ovalardan oluşan bu gölgede, fosil yakıt emisyonlarının meydana getirdiği iklim değişikliği durumu daha da kötüleştirmiştir. Çevreye yönelik uzun vadeli tehditlerin devam ettiği bölgede, araziyi korumak veya hasarı tersine çevirmek için hiçbir çaba gösterilmemektedir.