Matematik Öğrenme Güçlüğü: Diskalkuli

Günümüzde başta öğrenciler olmak üzere herkesin dert yandığı derslerin başında matematik gelmektedir. En düşük ortalamaya sahip dersin matematik olması da düşündürücüdür. Matematiğin sevilmeme nedenleri arasında yer alan öğretmen, okul ve çevre gibi faktörlerin yanında başka bir faktör de öğrencide matematik öğrenme bozukluğu, literatüre geçen adıyla diskalkuli olmasıdır. Tam olarak tedavisi olmayan bu bozukluk etkili öğrenme stratejileri ve veli desteğiyle en az seviyeye indirilebilmektedir.

Öğrenme, bilginin kazanılması olarak tanımlanırsa bireyin bilgi kazanırken güçlük yaşamasıyla ortaya çıkan sorunlara öğrenme güçlükleri denilebilir. “Matematik güçlüğü”, “sayı körlüğü” veya “disleksinin matematik versiyonu” olarak bilinen diskalkuli kavramı ilk defa 20. yüzyılın ortalarında ortaya çıktı. Literatüre "dyscalculia" (kötü sayma) olarak geçen diskalkuli, Yunanca ve Latincede “dys” kötü ve “calculia” sayma kelimelerinden meydana gelmektedir.

Diskalkuli sayma becerilerindeki kusurlu davranışlardır. Diskalkulik bireyler rakamlar, basit işlemler, problemler ve problemlerle ilgili sezgileri kullanmada ve anlamada güçlük çekerler. Diskalkuliyle ilgili birçok tanımlama yapılmakla birlikte en genel anlamda diskalkuli, matematiksel ilişkileri kavrama ve hesaplamada, sayısal sembolleri tanıma, kullanma ve yazmada açığa çıkan bozukluk ve yetersizliktir.

Diskalkulinin nedeni kesin olarak bilinmemekte ve kişiden kişiye farklılık gösterebileceği düşünülmektedir. Beyin gelişimi, kalıtım, çevresel faktörler ve beyin hasarı diskalkulinin olası nedenleri arasındadır. Diskalkulinin beynin ‘parietal lop’ olarak isimlendirilen bölümündeki temel farklılıklar nedeniyle ortaya çıktığı düşünülmektedir.

“Gelişimsel diskalkuli” olarak isimlendirilen bu sorun yaşam boyu devam edebilmektedir. Beyinde diskalkuliden sorumlu alanların belirlenmesi için gerçekleştirilen çalışmalarda genellikle manyetik rezonans görüntüleme (MRI) yöntemi kullanılıyor. Bu çalışmalarda beynin öğrenme, bellek ve bilişsel işlevlerden sorumlu olan bölgelerinin yüzey alanındaki, kalınlığındaki ve hacmindeki farklılıklar belirleniyor. Araştırmalar, diskalkuliye sahip bir öğrencinin genellikle matematikle ilgili benzer güçlükler yaşayan bir kardeşi veya ebeveyni olduğunu gösteriyor. Ayrıca diskalkulisi olan insanlarda "Turner Sendromu", "Frajil X Sendromu", "Williams Sendromu" gibi başka genetik bozukluklar da görülebiliyor. Prematüre yani erken doğum, doğum kilosunun normalin altında olması ya da anne karnındayken alkole maruz kalma diskalkuliye neden olabilen çevresel faktörlerden bir kaçı. Bir travma sonrasında beynin hasar görmesi sonucu ortaya çıkan sayısal yetenekteki gerileme problemi ise kazanılmış diskalkuli ya da akalkuli olarak nitelendiriliyor.

Şimdiye kadar yapılan ve literatürde yer alan çalışmalar göz önüne alındığında diskalkulik bireylerin ortak özellikleri ya da diskalkulinin belirtileri aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Belleğin zayıf çalışması sebebiyle yapılan hatalı hesaplamalar,

• Temel matematik becerileri içeren işlemlerin oldukça yavaş ve zor çözülmesi,

• Toplama ve çarpma işlemlerinin değişme özelliğini tanımadaki yetersizlik,

• Matematik problemlerinde kullanılan adım ve işlemleri sergilemede zorlanma,

• Özellikle dikkatsizlik yüzünden yapılan hataların çok olması,

• Görsel ve mekânsal işleyiş ile ilgili problemler,

• İşlemlerde sürekli on parmak kullanma,

• Sayıları kıyaslamada zorlanma, negatif ve pozitif sayıları ayırt edememe,

• Para üstü verirken şaşırma,

• Gün, hafta, ay, mevsimler vb. kavramları anlamada güçlük çekme,

• Zamanı anlatmada, yer ve yönü bulmada zorlanma,

• Stratejik planlamada beceri eksikliği (örn: satranç oynarken),

• Matematikteki genel kavramları anlayamama ve hatırlayamama,

• Kesirler konusunu anlamada zorlanma,

• Sayıların geçtiği öğrenmelerde hafıza zayıflığı,

• Matematiksel sembollerin kafa karıştırması,

• Günlük hayat problemlerini anlamada, bilgileri ve olayları sıralamada zorlanma,

• Basit geometrik şekilleri çizememe ve tanımlayamama.

Bir insanın matematikle ilgili öğrenme zorluğu yaşaması o kişinin genel anlamda öğrenme zorluğu yaşayacağı anlamına gelmez. Her birey farklı şekillerde öğrenir ve özellikle pek çok genç insan için, somut matematik işlemlerini pratik bir şekilde yapabilmek zaman ve uygulama gerektirmektedir.

Diskalkuli’yi tedavi edebilmenin ilk adımı ise onun güçlü ve zayıf yönlerini bulabilmektir. Teşhisten sonra ebeveyn, öğretmenler ve diğer eğitimciler, öğrencinin daha verimli bir şekilde matematik öğrenebilmesine yardımcı olmak için beraber çalışıp stratejiler üretebilmelidir.