Malumat Deryası: Vikipedi mi? Ansiklopedi mi?

Yusuf Sevim

Kıdemli Yazar

1 dk 237

Ansiklopedi, Yunanca ‘Enkyklios’ ve ‘Paideia’ kelimelerinin birleşiminden ortaya çıkmış bir terimdir. Enkyklios; kapsayan, halka gibi çevreleyen demektir. Paideia ise çocuk+yer eki ile çocuk yetiştirilen yer manasına gelir. İki kelimeye beraber bakarsak; çocuk yetiştirme, çocukları bir çevreye sokma, kültür edindirme anlamlarına erişiriz. Ansiklopedi kelimesi İngilizce ve Fransızca diline 16. yüzyılda eğitim-öğretim, talim ve terbiye anlamında girmiştir. Kelime, 17. yüzyılda her alanda bilgi veren, konuların bir düzene göre işlendiği başvuru kitaplarına uyarlanmıştır.

Ansiklopediler iç dizayn olarak alfabetik ve konularına göre sistematik şeklinde ikiye ayrılır. Hitap ettiği kitle açısından ise genel ve uzmanlık ansiklopedileri olarak ikiye ayırabiliriz. Meşhur ilk ansiklopedi örneği, 18. yüzyılda yazılan Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné des Sciences, des Arts, et des Métiers (Ansiklopedi ya da Bilimler, Sanatlar ve Zanaat Kollarının Açıklamalı Sözlüğü) isimli Fransızca ansiklopedidir. Diderot ile d’Alembert’in yayım direktörlüğünde 150’nin üzerinde yazarın katkı sunduğu 28 ciltlik eser Aydınlanma düşüncesinin sembolü haline gelmiştir. Encylopaedia Britannica ise bu anlamda yazılmış olan ikinci ansiklopedidir.

Ansiklopedi sözcüğü eski Türkçe’ye Muhitü’l Maarif şeklinde geçmiştir ve bilgilerin çevrimi anlamına gelmektedir. Türkçe ilk ansiklopedi Şemsettin Sami’nin 1889’da çıkardığı 6 ciltlik Kamusü’l A’lam’dır (Özel İsimler Sözlüğü).

Ansiklopediler günümüzde toplumsal hayattaki yerini sanal, uluslararası ve aşkın bir ansiklopedi olan Wikipedi’ye bırakmıştır. 2001 yılında yayın hayatına başlayan ansiklopedi Hawaii dilindeki hızlı anlamına gelen WikiWiki den türemiştir. Kelimenin anlamı ‘hızlı çocuk’ demektir.

Ortaya çıktığı çağda bilgilerin eriştiği son noktayı gösteren bir külliyat olma amacını taşıyan ansiklopediler yirminci yüzyılda ulusal inşanın bir nesnesi haline gelmiştir. Günümüzde ise herkesin ulaşabildiği çok dilli, sanal bir ansiklopedi olan Vikipedi ile hayatiyetini sürdürmektedir.

#ansiklopedi #vikipedi #aydınlanma