Mabedin Kurtuluş Bayramı Hanuka

“Işık Festivali” veya “Makkabi Bayramı” olarak da bilinen Hanuka, Yahudiler tarafından her yıl Kislev (Aralık) ayının yirmi beşinde, mabette bulunan bir günlük yağ ile kandilin sekiz gün yanması anısına kutlanmaktadır.

M.Ö. II. yüzyılda Yahudilerin kutsal toprakları Helen kültürünü benimsemiş olan Selevkoslar tarafından yönetilmektedir. Yahudilerin mabedi ise putperest tapınağına dönüştürülmüştür. Bu süreçte Helenizm, Yahudilerin dinini tehdit eder hale gelmiştir. Bu tehditlere karşı dindar Yahudiler sessizliklerini bozmuş, M.Ö. 167 yılında dinlerini ve kültürlerini korumak için Selevkos İmparatorluğu’nun kralı IV. Antiochus Epiphanes’e karşı ayaklanmışlardır. Ayaklanma M.Ö. 164 yılında Selevkoslar’ın pagan tapınağına dönüştürdüğü kutsal mabedin Yahudiler tarafından ele geçirilmesi ile sona ermiştir.

 Ayaklanmanın lideri Matatya’nın en büyük oğlu olan Yuda Makkabi önderliğinde M.Ö. 164’te Kudüs ve mabet geri alınmıştır. Mabet geri alındıktan sonra içerisindeki putlar temizlenmiş ve yeniden İsrail’in Tanrısına adanmıştır. Mabette bulunan menorayı (yedi kollu şamdan) yakmak için orada bulunan yağ kullanılmıştır. Menorayı ancak bir gün yakacak miktarda olan bu yağ, mucizevi şekilde sekiz gün yanmıştır. Yahudiler bunu bir mucize olarak kabul etmiş ve her yıl dönümünde bu mucizeyi Hanuka bayramında mumları sekiz gün yakarak yad etmektedirler.

Kudüs’ün ve mabedin kurtarılması anısına kutlanan Hanuka Bayramı sekiz gün sürmektedir ve Hanukiye olarak bilinen dokuz kollu şamdan kullanılmaktadır. Bayramın ilk gününden itibaren her gün Hanukiye'de ki bir mum yakılmaktadır. Sekizinci günde tüm mumlar yakılana kadar bu uygulama yapılmaktadır. Hanukiye'nin dokuz kollu olması orada bulunan bir mumun yakıcı olarak kullanılması amacıyladır. Hanukiye de yanan mumların kutsal olduğu kabul edildiği için o mumların ışığı ile başka bir mumun yakılması Talmud emirlerine göre doğru kabul edilmemektedir. Bu nedenle mumların yakılması için sekiz mumun yanına dokuzuncu mum eklenmiş ve bu uygulama yaygın şekilde tercih edilir hale gelmiştir.

Hanuka Bayramı’nda Noel’de de olduğu gibi ailelerin birbirlerine hediyeler verdikleri ve evlerini süsledikleri görülmektedir. Bunun Hıristiyanlarla iç içe yaşanılan Orta Çağ döneminde Hıristiyanlardan etkilenme sonucu dışarıdan gelen bir uygulama olduğu kabul edilmektedir. Hanuka Bayramı Yahudilerin bağımsızlıklarını kazandıkları bir gündür. Bugünde İsrail’de yaşayan Yahudilerin cesaretinin artırılması için kutlanmaktadır. Bu nedenle Modiin’den Kudüs’e bir bayrak yarışı yapılmaktadır. Koşucular ellerinde yanan meşalelerle tapınağın son kalıntısı olan Ağlama Duvarı’na kadar gelmekte ve koşuculardan biri büyük bir Hanuka mumunun yakılması için meşaleyi baş hahama vermektedir. Baş haham bu meşale ile Hanuka Bayramı’nın ilk mumunu yakmaktadır.

Yahudi kanonunda bulunmayan ancak Katolik ve Ortodoks Hıristiyanların Eski Ahit metinlerinde bulunan Makkabiler kitabında, mabedin pagan unsurlardan temizlenerek yeniden Yahudi Tanrısı Yahve’ye adandığı anlatılmaktadır. Ancak kanonik Yahudi kutsal metinlerinde Hanuka ile ilgili bilgi bulunmamaktadır. Buna rağmen Hanuka bayramı Yahudiler tarafından her yıl geniş çaplı olarak kutlanan bayramlardan biridir. Yahudiler tarafından en çok sevilen bayramlardan biri haline gelen Hanuka, diğer Yahudi bayramlarına göre daha neşeli kutlamalara ev sahipliği yapmaktadır.