Lübnan İç Savaşı ve Kara Eylül Olayı

Kara Eylül bir diğer adıyla Kanlı Eylül, 1970 yılının Eylül ayında Ürdün silahlı kuvvetlerinin Filistinli mülteci kamplarına yaptığı baskınlar ve ardından yaşanan olayları ifade etmektedir.

1947 yılında Birleşmiş Milletlerin (BM) onayıyla beraber Filistin’de topraklar bölüştürülmüş, ülkede bir Yahudi devleti kurulmuştur. Başlangıçta toprakların sadece %8’ine sahiplerken BM’nin onayıyla Filistinlilerin itirazlarına rağmen Filistinlilerden topraklarının %55’i alınmıştır. 400 köyden oluşan bu topraklar Yahudilere bırakılmış ve bu köyler Yahudiler tarafından yıkılmıştır. İsrail’in ülke üzerindeki bu insansızlaştırma politikası yıllarca sürmüş, bölgeden göç etmek zorunda kalan Filistinlilerin göç ettikleri ülkelerden biri de Lübnan olmuştur.

1967 Arap-İsrail savaşından sonra Filistinlilerin örgütlenmesi ve direnişi hız kazanmış, Arap devletleri Ürdün, Lübnan, Suriye, Gazze, Batı Şeria’da yaşayan Filistinliler örgütlenmiş ve İsrail’e karşı saldırılar başlamıştır. İsrail’e saldırıların yoğunluğu Lübnan’dan yapılmaktadır zira Lübnan’da yoğun bir Filistinli mülteci varlığı söz konusudur. Bölgede var olan mülteci Filistinliler, eylemler yapan Filistinli direnişçilere destek olmuştur.

1968 yılında Lübnan’daki Filistinliler İsrail’e ateş açmış, İsrail de buna karşılık vermiştir. Bu durum 12 Mayıs 1968 tarihinde Lübnan kuvvetleri ve İsrail’i karşı karşıya getirmiş, karşılıklı bir çatışmayı doğurmuştur. İsrail bu süreçte Ekim ayına kadar Güney Lübnan’ı bombalamaya devam etmiş, Filistinli mülteciler gibi yerli Lübnan halkının da zarar görmesine neden olmuştur.

28 Aralık 1968’de Filistinli örgüt elemanlarının Atina’da El-Hal Havayolları’na ait bir uçağa yaptığı saldırıya karşılık İsrail de Beyrut Havayolları’na saldırıda bulunmuş, karşılıklı misillemeler devam etmiştir. Lübnan’ın devlet olarak şiddeti kullanma tekelinin eksikliği ülkeyi zora sokmuş, ülke içinde örgütlenmeler baş göstermiştir. Ülke içinde istikrarı ve sınır bölgesinde güvenliği sağlayamaması nedeniyle Filistinlilerin ve İsrail’in karşılıklı yaptıkları misillemelerde İsrail’in saldırılarını engelleyememiş, bu süreçte kendi toprakları ve halkı da zarar görmüştür.

Nisan 1969’da Filistin Kurtuluş Örgütü’nün (FKÖ) Suriye, Ürdün ve Lübnan’daki örgütlenmelerinin birleşik bir örgütlenme halini alması Lübnan’ı rahatsız etmiş ve örgütle arasında çatışmalar çıkmıştır. Buna karşılık Dürzi lider Kemal Canpolat Filistinlileri desteklemiş ve bu çatışmaları protesto eden gösteriler düzenlemiştir. Bu gösterilerde güvenlik güçleriyle çıkan çatışmada birçok Lübnanlı ölmüştür.

İsrail’in Lübnan’a olan saldırılarında birçok Lübnanlı ölmüş, birçok insan da bölgeden göç etmek zorunda kalmıştır. Bu saldırılar Lübnan’da birtakım krizlere neden olmuş ve İsrail’le olan Kahire Anlaşması’nın zeminini oluşturmuştur.

Bu dönemlerde Filistinli örgütlerin Ürdün üzerindeki emelleri geri tepmiştir. 1970-1971 yılında Kral Hüseyin’i devirip bölgeyi Filistin’in kurtuluşunda bir üs ve Filistin yurdu yapmak isteseler de başarılı olamamışlardır. Bu başarısızlığın sonucunda Ürdün’den Lübnan’a gönderilmişlerdir. Lübnan’ın İsrail’e harita üzerinde yakınlığı ve nüfusunun büyük çoğunluğunun Arap oluşu Filistinli örgütler için elverişli olmuştur. Ürdün’den çıkarılan Filistinli örgütler için Beyrut bir merkez haline gelmiştir.

Filistinli örgütler ile Ürdün arasında 10 Temmuz 1970 yılında gerçekleştirilen Tripoli zirvesi sonucunda yapılan anlaşmayla da bir sonuca varılamamıştır. Sonucunda bir iç savaş patlamış ve Ürdün devleti buna müdahale etmiştir. Bölgede bulunan Filistinli mülteciler Lübnan’a sürülmüştür. Kara Eylül olarak adlandırılan bu olayda Filistinli mültecilerin kaldıkları kamplar basılmış, Filistinli birçok mülteci ölmüştür. Halen Ürdün’de yaşayan mülteciler UNRWRA (Birleşmiş Milletler Yakın Doğu’daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı) kayıtlarına göre 370.000 kişi olarak bilinmekle beraber, kimliğini kaybedenler ve daha sonradan gelen ve sayıma katılmayanlar da göz önüne alındığında sayının çok daha fazla olduğu tahmin edilmektedir.

Lübnan, Filistin Kurtuluş Örgütü’yle 3 Kasım 1969 yılında Kahire Anlaşması yapmıştır. Bu anlaşmaya göre Lübnan, Filistin Kurtuluş Örgütü’nü sınırlayacağını düşünürken bilakis özgürlük tanımış, örgüt ülkenin güneyinde söz hakkı sahibi olmuştur. Lübnan devleti, Filistin Kurtuluş Örgütü’nden taraf olduğunu, ilişkilerin daha samimi ve güven içerisinde gerçekleşmesini istemiştir. Buna karşılık bu anlaşma FKÖ için bir zafer anlamı taşımıştır. Böylece örgütün İsrail’e karşı mücadele edebilecekleri bölgeyi Lübnan devleti kendi elleriyle temin etmiştir.

Anlaşmayla beraber Filistin kamplarının yönetimi de örgütlere bırakılmıştır. Ülke içinde bu anlaşmaların yankıları sert olmuştur. Yerli halktan Hristiyan olan kesim ve Falanjist Partisi silahlanmaya ve 1970’den itibaren de askeri kamplar kurarak milislerine askeri eğitimler vermeye başlamıştır. Onlara göre ülke üzerindeki bu Arap Müslüman yoğunluğu ve FKÖ’ye tanınan haklar ileride sorunlara neden olacaktı, bu “devlet içinde devlet” anlamına gelmekteydi. Bunun yanı sıra Müslüman halk Filistinlileri desteklerken Hristiyan halk ise İsrail’i müttefik görmekteydi ve İsrail’le aralarının bozulmasını istemiyorlardı.

Ülke, içeride ve dışarıda yaşadığı sıkıntılarla birlikte 1975 yılında iç savaşa girmiştir. Savaş 1975’ten 1989’e kadar sürmüş, bu süreçte İsrail ve Suriye de savaşa dâhil olmuştur. İsrail, Güney Lübnan’ı işgal altında tutmuştur.

Ülkede var olan iç savaşı durdurmak için Suudi Arabistan, Katar, Yemen, Sudan ve Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan’ın önderliğinde 16 Ekim 1976’da yaptıkları toplantıda 30.000 kişilik Arap Caydırıcı Gücü’nün (ACG-Arab Deterrent Force) Lübnan’a gönderilmesi kararını almışlardır. Gönderilen caydırıcı güç ülke içerisinde kontrolün sağlanmasında destekleyici olmuş, kullanımı durdurulan Beyrut havalimanı tekrar kullanılmaya başlamıştır. ACG Lübnan’da kontrolü ele geçirmiş, iç savaşı durdurmuştur.