Kuzey Mali: 2012 Azawad Sorunu

2012’de Mali’nin Kuzey bölgesinde Tuareg kabilelerine bağlı silahlı gruplar, bağımsız bir devlet kurmak amacıyla harekete geçmiştir. Mali’nin güvenlik zafiyetinden yararlanan Tuareg gruplarının başlattığı bağımsızlık girişimi, günümüzde de varlığını sürdüren Azawad sorununu ortaya çıkarmıştır.

Günümüzde Cezayir, Nijer, Burkina Faso ve Mali topraklarında yaşayan Tuaregler tarih boyunca pek çok bölgede etkili olmuşlardır. Kıyı bölgelerinde yaşamadıkları için sömürge faaliyetlerinden çok az etkilenmiş olmalarına rağmen ilk isyan hareketini topraklarının sömürüldüğü gerekçesiyle Fransa’ya karşı başlatmışlardır.

Bölgenin önemli bir azınlığını olan Tuareg kabileleri Mali’de 1963,1990, 2006 ve 2012 olmak üzere dört kez isyan girişiminde bulunmuşlardır. Genellikle baskı ve ayrıştırmaya tepki olarak ortaya çıkan bu isyanlar ilk defa 2012 yılında bağımsızlık ilanı ile sonuçlanmıştır.

Çad gölü havzasında oluşan kuraklık nedeniyle Taureg gruplarının göç etmesi, Libya’ya uygulanan ambargo sonucu kaçakçılık eylemlerinin bölge halkını zenginleştirmesi ve Arap Baharı sürecinin de etkisiyle 2012 yılında Tuareg kabileleri bir araya gelerek Kuzey Mali’de bağımsız bir Azawad Cumhuriyeti kurmak adına isyan başlatmıştır. İsyan hareketine MNLA (Azawad Ulusal Kurtuluş Hareketi) gibi büyük Tuareg yapılanmaları önderlik etmiştir.

17 Ocak’ta harekete geçen Tuareg unsurları pek çok bölgeyi tek tek kontrol altına almıştır. 5 Nisan itibariyle Kuzey bölgesi tamamen Tuareg unsurlarının kontrolü altına girmiştir. Mali kolluk kuvvetleri yaşadıkları koordinasyon eksikliği nedeniyle Taureg grupları karşısında varlıklarını gösteremeyerek ülkenin güney kısmına çekilmiştir. 6 Nisan’da Azawad Cumhuriyeti’nin kurulduğunu tüm dünyaya ilan etmişlerdir. Fakat Tuareg unsurları tarafından ilan edilen bu yeni devlet, hiçbir Afrika hükümeti tarafından tanınmamıştır. Bağımsızlık hareketine katılan gruplar arasında sorunlar ortaya çıkmaya başlamış, Tuareg yapılanması olan MNLA ile isyana katılan radikal gruplar arasında çatışmalar meydana gelmiştir. Radikal gruplar MNLA birliklerini bazı önemli şehirlerden çıkarmıştır.

Ülke iç savaşa doğru ilerlerken Serval Operasyonu adı altında bir Fransa müdahalesi gerçekleşmiş, 14 Ocak 2013’de başlayan bu müdahale ile üç bin beş yüz kadar Fransız askeri Mali’ye konuşlandırılmıştır. Fransa’nın yanında Liberya ve Nijerya da ülkeye asker göndermiştir.

Mali’de yaşanan iç savaş sebebiyle Birleşmiş Milletler de harekete geçmiştir. 2013’de alınan 2100 sayılı Güvenlik Konseyi kararıyla Birleşmiş Milletler Mali Çok Boyutlu Entegre İstikrar Misyonu oluşturulmuştur. Bu kuruluş, bölgede insan haklarının korunması ve güvenliğin temin edilmesi hedefiyle ülkede görev yapmaya başlamıştır.

Bölgede bulunan radikal grupların etkisi 2013’de başlayan müdahale sonucu kısmen kırılmış olmakla birlikte ülkede istikrar sorunu kalıcı hale gelmiştir. Radikal grupların 2017 yılında birleşmesi ile başlayan yeni süreç, çatışmanın sadece ülkenin Kuzey bölgesiyle sınırlı kalmayarak Güney bölgesine de yayılmasını sağlamıştır.

2013 yılından itibaren ülkede bulunan Fransız ordusu 2022 yılı ortasında Mali’den çekilmiştir. Fransa ile birlikte Mali’de bulunan bazı ülkeler de askerlerini geri çekme kararı almıştır. Mali Hükümeti ise paralı asker grubu Wagner ile işbirliği içerisine girerek terörle mücadele etmeyi amaçlamıştır.

2012 yılında başlayan Azawad Hareketi başarısızlıkla sonuçlanmış ve yaşanan iç savaş sonucu binlerce kişi ölmüştür. Ülkenin Kuzey kesimi terör ile anılan bir bölge haline gelmiş ve binlerce insan farklı ülkelere göç etmek zorunda kalmıştır.