Kutsal Bir Hareketin Öncüleri: İsa’nın On İki Havarisi

Havari kelimesi “beyaz olmak, beyazlatmak” anlamında kullanılan Arapça “haver” kelimesinden türetilmiş olup seçilmiş kişi, özverili arkadaş, dost anlamlarına gelmektedir. Batı dillerinde ise “apostle” şeklinde kullanılmakta olup köken olarak Grekçe “birini dışarıya göndermek” anlamına gelen “apostello” kelimesinden türetilmiştir. Terim anlam olarak; Allah’ın peygamberlerine inanan ve ona yardımcı olan herkes için kullanılmaktadır. Hıristiyanlıkta ise İsa’nın yandaşları, İsa’nın öldükten sonra dirilmesine şahit olanlar, Kutsal Ruh’un gücü ile özel bir konuma sahip ve İsa tarafından seçilmiş olan on iki kişilik grubu ifade etmek amacıyla kullanılmaktadır.

İsa’nın on iki havarisinin isimleri Matta (10:2-4), Markos (3:14-19), Luka (6:1-16) İncilleri ve Elçilerin İşleri (1:13) kitaplarında geçmektedir. Bu isimler arasında bazı farklılıklar bulunmakla beraber genel kabul gören havari isimleri şu şekildedir; “İsa’nın Petrus adını verdiği Simun, onun kardeşi Andreas, Yakup, Yuhanna, Flipus, Bartalmay, Matta, Tomas, Alfay oğlu Yakup, Yurtsever diye tanınan Simun, Yakup oğlu Yahuda (Taday) ve sonradan İsa’yı ele veren Yahuda İşkaryot”. İsa’nın seçmiş olduğu bu kişilerin olağanüstü özellikleri bulunmamaktaydı. Onlar ne bir âlim ne de haham değillerdi. Ancak Tanrı onları bir amaç için seçip görevlendirmişti. Müjdenin yeryüzüne yayılmasında ve yüzyıllar boyunca devam etmesinde seçilmiş olan bu isimler Yeni Ahit’in öncüleri olarak kabul edilmektedir.

İsa tarafından seçilmiş olan on iki havarinin belli başlı bazı görevleri bulunmaktadır. Bu görevlerin başında İsa’nın tebliğ süresince yaptığı gibi kötü ruhları ve cinleri kovmak, hastalıkları iyileştirmektir. İsa bunları yapabilmeleri için havarilerini yetkili kılmıştır. Havarilere verilen bir başka önemli görev Tanrı sözünü insanlara duyurmak, İsa’nın misyonunu bütün insanlara ulaştırmaktır. Bu çerçevede İsa’nın Matta İncilinde söylediği gibi: “Gökte ve yeryüzünde bütün yetki bana verildi. Bu nedenle gidin, bütün ulusları öğrencilerim olarak yetiştirin. Onları Baba, Oğul ve Kutsal Ruh'un adıyla vaftiz edin. Size buyurduğum her şeye uymayı onlara öğretin. İşte ben, dünyanın sonuna dek her an sizinle birlikteyim.” (Matta 28:18-20). Buradan da anlaşıldığı üzere İsa’nın mesajının insanlara ulaştırılmasında havarilere önemli bir sorumluluk verilmektedir.

Hristiyan inancına göre Havarilere İsa tarafından verilen bu görevler, havarilerden sonra onların halefleri olan piskoposlara geçmiştir. Havarilerin İsa’dan almış oldukları Tanrısal yetkiyi piskoposlar da kullanabilmektedir. Bu yetki Hristiyanlar tarafından tartışmasız kabul edilmektedir. Luka İncili’nde geçen pasaja göre; “Sizi dinleyen beni dinlemiş olur, sizi reddeden beni reddetmiş olur. Beni reddeden de beni göndereni reddetmiş olur.” (Luka, 10: 16) ifadesi ruhbanların yetkilerinin tartışılmaz olduğunu göstermektedir.

On iki havari içinde her zaman ilk sırada olan isim Petrus’tur. Petrus, Roma’nın ilk piskoposu olarak kabul edilmektedir. Bunun nedeni Matta İncili’nde geçen ve İsa’nın Petrus’a “Sen, yaşayan Tanrı’nın Oğlu Mesih’sin” cevabını vermesi üzerine İsa’nın onu överek “Sen Petrus’sun ve ben topluluğumu bu kayanın üzerine kuracağım” demesidir (Matta 16:15-20), Petrus’u İsa’ya götüren kişinin Petrus’un kardeşi Andreas olduğuna inanılmaktadır. Yahya’nın öğrencisi olan Andreas’ın, Vaftizci Yahya’nın İsa için “İşte bu Tanrı’nın kuzusudur” sözünü duyduktan sonra İsa’ya tabi olduğu anlatılmaktadır. İsa’nın pek çok mucizesine şahit olmuş olan havarilerden biri de Andreas’tır.

Yakup ve Yuhanna da iki kardeştir ve İsa’nın havarileri arasındadırlar. “Gök gürültüsünün oğulları” lakabı verilen bu iki kardeş, İsa’nın yaşamı boyunca karşılaştığı doğaüstü olayların merkezinde yer almışlardır.

Flipus, İsa’nın mesajını yayma konusunda hiç vakit kaybetmeyen isimlerden biri olarak kabul edilmektedir. Vaftizci Yahya’nın müridi olan Flipus, İsa’nın sırdaşlarındandır. İncil metinlerinde geçen pasajlardan Flipus’un saf, utangaç ve ağırbaşlı olduğu anlaşılmaktadır. Flipus’un arkadaşı ve İsa’nın havarisi olan başka bir isim de Bartalmay’dır.

İsa’nın havarisi olmadan önce vergi toplayıcısı olan Matta, İsa’nın kendisini çağırmasıyla onun ardınca gitmiştir. Bir diğer havari ise İsa’nın dirildiğine şüpheyle yaklaşması nedeniyle “şüpheci Tomas” olarak da bilinen Tomas’tır. Şüpheciliği kadar cesur ve imanlı olması ile de dikkatleri üzerine çekmektedir.

Havariler listesinde adı geçen ikinci Yakup, Alfay’ın oğlu olan Yakup’tur. Boyunun kısa olması nedeniyle Küçük Yakup olarak da bilinmektedir. İlk dönem tasvirlerde de görülen Alfay oğlu Yakup elinde asası ve istiridye kabuklarıyla bezenmiş şapkası ile sembolize edilmektedir.

Sinoptik İncillerde adı geçen başka bir havari Yurtsever Simun’dur. Hakkında fazla bilgi bulunmayan Yurtseven Simun’un, dağdaki vaazdan sonra Mattiya’nın havari seçiminde bulunduğu bilinmektedir.

Yakup oğlu Yahuda, Taday ismiyle de bilinmektedir. Taday ile ilgili bilgiler sınırlı sayıdadır ve apokrif nitelik taşımaktadır. Bir anlatıma göre Kudüs’e gelen ve vaftiz olan Yahuda daha sonra Taday ismini almıştır. İsa’nın öğretilerini esas aldıktan sonra İsa tarafından havari olarak seçilmiştir.

Son havari ise Yahuda İşkaryot’tur. İsa’yı otuz gümüşe Romalıların eline veren İşkaryot’un bu yaptığından pişman olup intihar ettiği anlatılmaktadır. Hıristiyanlık için bir dönüm noktasının yaşanmasına neden olan Yahuda İşkaryot bir hain olarak kabul edilmektedir. Yahuda İşkaryot’un ölümünden sonra yerine Mattiya on ikinci havari olarak seçilmiştir. Mattiya, İsa’nın öğrencisi olmuş yetmiş kişiden biridir ve İşkaryot’un yerine seçilecek olan iki kişiden biri olarak havari olmaya layık görülen isimdir.

İsa ve seçmiş olduğu on iki havari önemli bir dinin öğretilerinin öncüleri olarak Hıristiyanlar için her zaman önemli bir yere sahip olmuşlardır. Derin inançları, bağlılıkları ve sevgileriyle kurtuluş mesajını yaymış, inananlar tarafından umut ışığı olarak kabul edilmişlerdir.