Kendini Tedavi Etme Yöntemi: Plasebo

Plasebo 18. yüzyıldan itibaren kullanılan Latince "placeo" fiilinden türemiş "iyi edeceğim, memnun edeceğim" anlamlarına gelen bir kelimedir. Tıbbi bir terim olarak plasebo; kimyasal, fiziksel özelliği bulunmayan eylemsiz bir madde ya da simüle edilmiş (sahte) bir prosedürle tedaviye atfedilen psikolojik ve psikofizyolojik iyileştirme amacı taşımayan bir etken olarak tanımlanmaktadır.

Gerçek bir ilaca benzeyen fakat gerçek bir ilaç olmayan her şey plasebodur. İlaç olmamasına rağmen ilaca benzeyen şekilde üretilen veya uygulanan tedavi araçları plasebo olarak adlandırılır. Bunların başında iğne, şeker hapları, distile edilmiş su ya da tuz gibi kimyasallar gelir. Tüm plaseboların ortak noktası, sağlığı etkilemesi amaçlanan aktif bir madde içermemeleridir.

Plasebo gerçek tıbbi tedavi gibi algılandığı için ilaç şeklinde tasarlanmıştır. Tedavi edilen durumun özgül bir etkinlik göstermeyeceğine inanılan ve bu durumun sembolik etkisi için kullanılan, tıbbi tedaviyi hızlandırmayı amaçlayan bir girişimdir. Hastanın müdahaleyi algılamasıyla birlikte iyileşmeye başlaması durumunda ortaya çıkan büyüleyici bir olgudur. Plasebonun fiziksel olarak iyileştirici bir gücü olmadığı için tedavi edici gücü tamamen hastanın psikolojik olarak daha iyi hissetmesine, fizyolojik tepkilerine, verilen ilaç işe yarayacak inancına bağlıdır. Plasebo, insanların isterlerse kendilerini manipüle ederek iyileşme olanaklarının olduğunu, kendisine iyi geleceği söylenen ilaçları alan hastaların iyileşeceklerine daha çok inanmaları sonucunda daha hızlı iyileştiklerini gösterir.

Tedavi için insan vücuduna bir madde verildiğinde bazı kişilerde fark edilebilir bir iyileşme görülmektedir. Plasebonun bu yadsınamaz etkisi tam olarak anlaşılamamıştır. Genel olarak bunun psikolojik olduğu kabul edilmektedir. Çoğunlukla tıbbın çözüm bulamadığı kanser tedavisinde de plasebo etkisi kullanılmaktadır. Bu yöntem tedavi üzerinde oldukça yüksek bir etkisi olan iyileşme inancını devreye sokmaktadır.

Plasebo etkisi sadece olumlu iyileştirme yapmamaktadır. Aynı zamanda bir insanın olumsuz düşüncelerle ilaç alması yine plasebo etkisi oluşturmaktadır. Bu sefer kötü anlamda hiçbir hastalığı bulunmazken bu düşünce ile insan hasta olabilmektedir. Bu durum plasebo etkisinin tedavinin kendisine doğrudan bir etkisi olmasından çok, kişinin tedaviyle ilgili beklentilerinden kaynaklanabileceğini göstermektedir.

Bir kişinin fiziksel veya zihinsel sağlığının plasebo aldıktan sonra düzeliyor gibi görünmesine şu olay örnektir; İkinci Dünya Savaşında yaralı Amerikan askerlerini tedavi eden Henry Beecher, elindeki ağrı kesici morfin tükenmeye başladığında, ümitsizliğe düşerek askerlere morfin verdiğini söyleyip tuzlu su solüsyonu vermiştir. Kendilerine tuzlu su verilen askerlerin %40'ı, bu "tedavi" sayesinde ağrılarının azaldığını söylemişlerdir.

Plasebo tüm vücutta etkili olabileceği gibi sadece bazı bölgelerde de etkili olabilir. Japonya’da yapılan deneyde zehirli sarmaşığa alerjisi olan 13 çocuk belirlenmiştir. Bu çocukların her birinin bir koluna tamamen zararsız bir ağaç yaprağı sürülürken diğer kollarına zehirli sarmaşık yaprağı sürülür. Zararsız olan yaprağın zehirli sarmaşık, zehirli sarmaşığın ise zararsız bir yaprak olduğu söylenmiştir. 11 çocukta zararsız yaprağın değdiği kolda alerjik reaksiyon olduğu görülmüştür. Sadece iki çocuk diğer kollarındaki zehirli sarmaşığa tepki vermiştir. Bu örnekler plasebo etkisinin gücünü göstermektedir.

Bu çerçevede insanlara doğrudan beklenen etkiyi yaratmayan bir madde yani plasebo verildiğinde, insanların psikolojik yanıtın sonucu olarak genellikle olumlu bir etki yaşadıkları gözlemlenmektedir. Etkin olarak aldığımız her madde, yutmuş olduğumuz her hap, vurdurduğumuz her iğne beynimizi şartlandırmaktadır. Daha sonra etken maddesi olmayan bir ilaç aldığımızda ise beyin aynı beklentiler içine girmektedir. Alınan maddeler aslında ilaç olmadığı halde insanın kendini şartlandırması sonucunda yine tedavi etmektedir.