Karantina ve Kara Veba

Karantina, İtalyanca’da "kırk gün" anlamına gelen “quarantaine” kelimesinden gelmektedir. Kelimenin kökeni, Kara Ölüm vebası sırasında tüm gemilerin yolcu ve mürettebatının karaya çıkmadan önce izole edilmesi işlemine dayanmaktadır. Amerika’daki önemli bir sözlük yayıncısı olan Merriam-Webster isimli şirket yayınladığı sözlüklerde bu kelimeye “40 günlük bir süre, zorunlu bir tecrit durumu ve insanların hareketini engellemeyi amaçlayan bir kısıtlama” anlamlarını verir.

Kara Veba salgını 1300'lerin ortalarında Avrupa ve Asya'yı vuran, yıkıcı küresel bir veba salgınıydı. Veba, 1347'de Karadeniz'den 12 geminin Sicilya'nın Messina limanına yanaşmasıyla Avrupa'ya ulaşmıştı. Rıhtımda toplanan insanlar korkunç bir sürprizle karşılaştılar. Gemilerdeki denizcilerin çoğu ölmüştü ve hâlâ hayatta olanlar ağır hastaydı. Hastalar, kan ve irin sızan siyah çıbanlarla kaplıydı. Sicilyalı yetkililer derhal bu gemilerin limandan çıkmasını emretmişti, ancak artık çok geçti. Kara Veba olarak isimlendirilen bu salgın yaklaşık beş sene sürmüş ve Avrupa'da 20 milyondan fazla insanı, yani kıta nüfusunun neredeyse üçte birinin ölümüne sebep olmuştu.

“Ölüm gemileri” Messina limanına yanaşmadan önce bile birçok Avrupalı, Yakın ve Uzak Doğu'nun ticaret yollarında ölümcül bir yol açan Büyük Veba hakkında söylentiler duymuştu. Gerçekten de 1340'ların başında hastalık Çin'i, Hindistan'ı, İran'ı, Suriye'yi ve Mısır'ı vurmuştu.

Bugün tarihçiler, vebanın kemirgenlerin sırtlarında taşınan parazitler tarafından ticaret yolları aracılığıyla Avrasya'ya yayıldığı konusunda hemfikirdir. “Yersinia pestis” olarak isimlendirilen bu bakteri muhtemelen Çin'den Hazar Denizi'nin kuzeybatı kıyılarına oradan da 1346 baharında Kırım'da İtalyan tüccarlara ve Cenevizliler'e bulaşarak Sicilya kıyılarına kadar ulaşmıştır.

Kara Veba'nın bir hastadan diğerine nasıl bulaştığı tespit edilemediği için vebanın nasıl önleneceği veya tedavi edileceği bilinmiyordu. Doktorlar kan alma, kaynatma gibi karmaşık olmayan teknikleri uyguluyor; aromatik bitkileri yakmak, gül suyu veya sirke içinde banyo yapmak gibi şeylerden şifa umuyorlardı . Halk ise salgının dehşeti ile ne yapacağını bilemez durumdaydı.

Yıllar geçmesine rağmen veba bir türlü bitmemiş ve aynı yıkıcı tesirle tekrarlamıştır. Salgın hastalık için bir çare bulunamamış ancak en işe yarar tedbir karantina olmuştur. Karantinayı ciddiyetle uygulayan liman kenti Ragusa, kente gelen denizcileri hastalık taşımadıkları kesinleşene kadar tecritte tutmuş ve hastalığın yayılmasını yavaşlatmayı başarmışlardır.