Kara Veba ve Garip Gaga

Kara Veba, 14. yüzyılın ortalarında Avrupa ve Yakın Doğu'ya yayılan insanlık tarihindeki en yıkıcı salgınlardan biri olarak kabul edilmektedir. 75 milyon ila 200 milyon insanın öldüğü tahmin edilen bu salgın, insanlık tarihindeki en ölümcül salgınlardan biri kabul edilmektedir. Kaynaklarda Kara Veba'nın nedeninin "Yersinia pestis" bakterisi olduğuna dair bilgiler yer almakla beraber, son zamanlarda yapılan bazı araştırmalarda bu salgında çevresel ve iklimsel değişiklikler gibi diğer faktörlerin de rol oynamış olabileceği söylenmektedir.

Vebanın çok geniş bir alana yayılması sosyal, ekonomik ve politik karışıklığa yol açmıştır. Kısa vadede pek çok insanın ölümüne ve sosyal yapının çökmesine neden olmuştur. Uzun vadede ise güçlü devletler veba ile pek çok kayıp vermiş insan gücü ve ekonomik olarak zayıflamıştır. Bu durum Avrupa'daki güç dengesinde bir kaymaya yol açmıştır. Bunun yanı sıra Kara Veba tıbbın gelişimi açısından önemli bir etkiye sahip olmuş ve yeni tedavilerin geliştirilmesine yol açmıştır.

Gaga benzeri bir maske takan doktorlar, 17. yüzyıldaki salgın sırasında yaygın bir figürdü. Maskenin uzun gagası, vebadan korunmak için hoş kokulu otlar ve baharatlarla doluydu. Maske genellikle deriden yapılırdı ve doktorun görebilmesi için cam açıklıkları vardı. Maske, bu süre zarfında birçokları için ölümün ve çaresizliğin sembolü haline geldi.

Bazı doktorlar; eldivenler, çizmeler, geniş kenarlı bir şapka, bir keten elbise ve genellikle lavanta doldurulmuş kuş benzeri bir gaga maskesinden oluşan özel bir kıyafet giyerdi. Ancak bu kıyafet veba hastalarını inceleyen ve tedavi eden tüm ortaçağ ve erken modern doktorlar tarafından kullanılmamıştır.

Kıyafet deri bir şapka, cam gözlü ve gagalı bir maske, bir veba kurbanının kıyafetlerini çıkarmak için bir sopa, eldivenler, mumlu keten bir elbise ve botlardan oluşmaktaydı. Maskede gözler için cam açıklıklar ve gagayı doktorun burnunun önünde tutan kayışlarla kuş gagası şeklinde kıvrık bir gaga vardı. Maske iki küçük burun deliğine sahipti. Maskenin amacı, çürüyen cisimler gibi kötü kokuları uzak tutmaktı. Solunan kokuların en bilineni kötü havanın zehirli bir biçimi olan "miasma" olarak biliniyordu. Bu kokunun hastalığın ana nedeni olduğu düşünülüyordu. Doktorlar, şifalı otların insanları vebanın kötü kokularına karşı koyacağına ve onların enfekte olmasını önleyeceğine inanıyorlardı. Bu kıyafetler doktorların vücudunu kaplıyor; sıçrayan kan, lenf ve öksürük damlacıklarına karşı koruma sağlıyor ayrıca vebanın taşıyıcılarının vücuda temas etmesini veya çarşaflara yapışmasını engelliyordu.

Geniş kenarlı deri şapka, onu giyen kişilerin mesleklerini de gösteriyordu. Aynı zamanda doktorlar, ellerindeki bastonları dikkat edilmesi gereken yerleri belirtmek ve hastalara dokunmadan muayene etmek için kullanıyorlardı. Bastonlar ayrıca insanları uzak tutmak ve veba kurbanlarının giysilerini onlara dokunmak zorunda kalmadan çıkarmak için de kullanılıyordu. Veba doktorları bu kıyafetleri sayesinde hemen tanınabiliyorlardı, ancak hastalıklara neden olan mikroplarla ilgili teorilerin ve geliştirilen antibiyotiklerin önemli bir konuma gelmesine kadar, bu kostümler hastalığa karşı gerçek bir koruma sağlayamamıştı.

Tarihsel bir geçmişe sahip bu maskeli kıyafet; modern dönemde de heykel ve kostüm tasarımlarına işlenmiş, filmlere konu olmuş ve popülerliğini korumuştur.