Kapadokyalı Babalar: Teslisin Savunucuları

Kapadokyalı Babalar, M.S. 4. yüzyılda Roma’ya bağlı Kapadokya eyaletinde çalışmalarını sürdürmüş olan, Hristiyan düşüncesinin temellerini atan ve gelişmesini sağlayan Kayseri Piskoposu Büyük Basil, Basil’in kardeşi Nissa Piskoposu Nissalı Gregor ve Konstantinopolis Patriği Nenizili Gregorios’dan oluşan üç Hristiyan azize verilen isimdir. Teoloji ve din dışında felsefe, edebiyat ve sanat alanlarına da katkı vermişlerdir.

Kapadokyalı Babalar’dan ilki Büyük Aziz Basil’dir. Basil, 329 yılında Kapadokya’da soylu bir Hristiyan ailesinde dünyaya gelmiştir. Ailesi Hristiyanlığın temel konularında o kadar yetkindi ki ilk eğitimini Aziz olan büyükannesinden almıştır. Eğitim için Atina ve İstanbul’a gitmiş ancak kız kardeşinin etkisiyle dünyevi işlerden elini çekmiş ve hayatının merkezine dini almıştır. Bu kararının ardından Suriye, Filistin, Mısır gibi yerlere gitmiş ve oradaki münzevi yaşayan insanları görmüş, bunlardan çok etkilenmiştir. Burada edindiği tecrübeler, onun gözlerden uzak bir şekilde kendini dinine daha derinden adayarak yaşama isteğini kamçılamıştır.

Yeniden döndüğü Kapadokya’da ailesine ait mülklerden birinde münzevi hayatına başlamıştır. Bu yönüyle Basil, Hristiyanlıktaki doğu manastırcılığının kurucularından sayılmaktadır. Basil daha sonra Kayseri Piskoposluğu yapmıştır. Bu görevin ona verilmesinin amacı Basil’in bölgedeki dini otoritesinin, Tanrı ve İsa’nın eşitliğinin olmadığını savunan Ariusçulara karşı mücadelede etkili olmasıdır. Basil hayatının sonuna kadar İmparator Valens dâhil olmak üzere bütün Ariusçulara karşı mücadele etmiş ve Büyük Aziz 379 yılının başında hayata gözlerini yummuştur.

Kapadokyalı Babalar’ın ikincisi olan Nissalı Aziz Gregory, Aziz Basil’in kardeşidir ve 4. yüzyılda Hristiyanlığa büyük katkı sağlamış teologlardan biridir. Aynı kardeşi gibi ilk din eğitimini aile evinde almıştır. Daha sonra Atina ve Kayseri’de eğitimine devam etmiştir. Hristiyan teolojisi üzerine önemli eserler yazmıştır. Hristiyanlığın düşüncesine yaptığı katkıları, aynı abisi gibi Ariusçuluk ile mücadele vermesiyle gerçekleşmiştir. Ariusçuluğun yanında, Hz. İsa’nın ilahi bir zihne sahip olduğunu ancak insana benzer bir bedende bulunduğunu söyleyen ve genel Hristiyan düşüncesinde sapkınlık olarak görülen bir düşünce olan Apollinarizm ile mücadele vermiştir. Ariusçuluk ile mücadelede başta “Eunomius’a Karşı” eseri olmak üzere birçok kitap ve çalışma yayımlamıştır. 381 yılında Konstantinopolis Konsey’inde yine Ariusçuluğa karşı mücadele vermiştir. O tarihten itibaren çeşitli yerlerde de hayatını adadığı bu mücadeleyi sürdürmüştür. Ölüm tarihi net olarak bilinmemekte olup, 395’li yıllardan sonra kendisinden haber alınamamıştır.

Üçüncü ilahiyatçımız Büyük Basil ve Nissalı Gregor’un yakın dostu olan Nenizili Gregorios’tur. Kendisi Nazianzos şehrinde -bugünkü Türkiye sınırlarında yer alan Aksaray’da- doğmuştur. Diğer iki patrik gibi en önemli görevi o dönem Hristiyan dünyasının genelinde bir sapkınlık olarak görülen Aryanizm ve Apollinarizm ile mücadele etmiştir. Teslis inancının oluşmasına ve yerleşmesine büyük katkılar sunmuştur. 379 yılında İstanbul’a çağrılmış ve Konstantinopolis Patriği olarak atanmıştır.

Konstantinopolis onun için adeta bir facia oldu. Çalışmaları sürekli engellendi ve hiçbir zaman istediği işleri yapamadı. Sonunda 390’da yaşlılığı ve hastalığı sebebiyle görevinden ayrıldı. Bundan sonra Nazianzos’a geri döndü ve son zamanlarını huzur içinde şiirler yazarak geçirdi. Bir süre sonra burada vefat etti. Bunun dışında Hristiyan teolojisi üzerine teslis inancının temel eserleri sayılan “Tanrı Üzerine Söylemler, Oğul Üzerine Söylem, Kutsal Ruh Üzerine Söylem” gibi eserleri vardır.

Kapadokyalı Babalar, Hristiyanlığın teolojik anlamda temelinde yatan birçok şeyin ortaya çıkmasında ve gelişmesinde başrollere sahip olmuşlardır. Bugün Hristiyanlar tarafından kabul edilen birçok inanç ve doktrin, Kapadokyalı Babalar’ın katkılarıyla ortaya çıkmıştır. Hristiyanlığın temelinde yatan teslis inancının en önemli savunucuları arasında yer almışlar ve bu kavramı geliştirmişlerdir. Teslise aykırı olan Ariusçuluk ve Apollinarizm gibi sapkın görülen inançlarla üçü de mücadele etmişlerdir. Bunun dışında Kapadokyalı Babalar Hristiyanlıkta kullanılan birçok terimi tanımlamış ve geliştirmiştir. Örneğin Baba ve Oğul’un aynı özden geldiğini ifade eden “Homoousios” terimini Birinci İznik Konsil’inde Kapadokyalı Babalar oluşturmuşlardır. Baba, Oğul ve Kutsal Ruh’un birbirinin içine girmesi ve birbirinden ayrılamayacağı manasına gelen “Perichoresis” kelimesi de yine Kapadokyalı Babalar’ın katkılarıyla ortaya çıkmıştır. Kapadokyalı Babalar’ın diğer bir önemi, Hristiyanlıktaki manastır ve keşişliğin kurucuları ve savunucuları arasında yer almalarıdır. Başta Büyük Basil olmak üzere Kapadokyalı Babalar ömürlerinin bir kısmını inzivada geçirmişler ve bu geleneğin oluşmasında etkili olmuşlardır. Bu isimler, Hristiyanlığın gelişmesi ve yayılması için ellerinde bulunan tüm güçleriyle vaaz ve eğitime odaklanmışlar, ayrıca bu vaaz ve eğitimlerin kalıcı olması için hayatlarını eser yazmaya vermişlerdir.