Kapadokya Karanlık Kilise ve Zamansız Freskleri

Hıristiyanlık tarihi açısından önemli bir yere sahip olan, kilise ve manastırların yoğunlukta olduğu Göreme ve çevresi 1985 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası listesine alınmıştır. Hıristiyanlığın yayılmaya başladığı ilk dönemlerde doğal yollarla oluşmuş mağaraların kilise olarak kullanılması ve kilise duvarlarına yapılan fresklerin günümüze kadar ulaşabilmiş olması, bugün başta Hıristiyanlar olmak üzere dünya üzerinde çok sayıda turistin bu büyüleyici ortamı ziyaret etmesine neden olmaktadır.

Göreme açık hava müzesinde bulunan Karanlık Kilise 11-13. yüzyıla tarihlendirilen bir manastır kompleksinin ana kilisesidir. Kilise içerisine dışarıdan ışık girmemesi nedeniyle Karanlık Kilise olarak adlandırılmaktadır. Göreme Vadisi’nin en seçkin yerinde konumlanan Karanlık Kilise’nin, insanlarda hayranlık uyandırmak ve onları etkilemek amacıyla bu noktaya inşa edildiği bilinmektedir. Elmalı Kilise ve Sandal Kilise ile birlikte anılan Karanlık Kilise, sanatsal ve mimari benzerliklerinden dolayı bu üç kilise “Sütunlu Kilise” olarak da adlandırılmaktadır.

Karanlık Kilise’nin iç kısmının ışık almaması duvarlarında yer alan fresklerin zarar görmesine engel olmuştur. Küçük camlar yardımıyla aydınlatılmış olması, kilise içerisinde bulunan fresklerin renklerinde herhangi bir solma meydana gelmesini engellemiş ve bu sayede renkler tüm canlılıklarını koruyabilmiştir. Kapalı Yunan haç modeline sahip olan Karanlık Kilise, çapraz tonozlu, merkezi kubbeli, dört sütunlu ve üç apsisli bir yapıdan oluşmaktadır. Kilise içerisindeki her bir nokta rengârenk fresklerle bezenmiş durumdadır.

Karanlık Kilise içerisinde bulunan, tek figürlerin dışındaki duvar freskleri şu şekildedir; Son Akşam Yemeği, Yahuda’nın İhaneti, Çarmıha Geriliş, Anastasis, Kadınlar Mezar Başında, Havarilerin Kutsanması ve Görevlendirilmesi, İbrahim’in Misafirperverliği, Deesis, Meryem’e Müjde, Beytüllahim’e Yolculuk, İsa’nın Doğumu, Üç Müneccim Kral, Vaftiz, Lazarus’un Dirilişi, Metamorfosis, Kudüs’e Gidiş, Fırında Üç İbrani Genç, Göğe Yükseliş’dir. Kilise duvarlarında yer alan bu sahnelerin her birinin kökeni kutsal metinlere dayanmaktadır. Kilise içerisinde bu sahneler dışında çok sayıda figürün bireysel resimlerine de yer verilmektedir.

Kilise içlerinde bulunan freskler, Hıristiyanlar için bakılıp geçilen resimler olarak kabul edilmemektedir. Hıristiyanlığın ilk dönemlerinde okuma-yazma bilmeyen kişilerin İncil’de anlatılan olayları anlayabilmeleri için bu fresklerde bulunan resimler İncil’e uygun olacak şekilde kronolojik olarak yapılmıştır. Ancak Karanlık Kilise içerisinde yer alan freskler İncil’de anlatılan sıraya uygun olarak düzenlenmemiştir. Kilisenin duvar resimlerinin İncil kronolojisine uymaksızın yapılmış olmasının nedeninin, duvarların çok büyük olması ve resim boyutlarının baz alınarak düzenlenmiş olması olabileceği düşünülmektedir.

Karanlık Kilise’nin kuzey duvarında İsa'nın Doğuşu ve Beytüllahim'e Yolculuk ile başlayan Mesih'in yaşamını konu alan freskler bulunmaktadır. Arka duvarda Vaftiz, Başkalaşım ve Lazarus'un Dirilişi sahneleri vardır. Güney duvarında ise Boş Mezar, Çarmıha Gerilme ve Diriliş sahneleri yer almaktadır. Üç tonozda ise Üç Müneccim Kral, Kudüs'e Giriş ve Yahuda'nın İhaneti sahneleri bulunmaktadır. İncil yazarlarının tasvir edildiği fresk sol ön bölümdedir. Birbirini takip eden üç kubbede de yer alan Pantokrator İsa freskleri Tavan kubbesinin tam ortasına bezenmiş olan Pantokrator İsa freskinin alt kısmında “Evrenin ışığı benim. Beni izleyen karanlıkta yürümeyecek, yaşamı ışıkla dolacaktır.” yazmaktadır.

Saydığımız bu sahneler dışında kilise içerisinde çok fazla sayıda tasvir bulunmaktadır. Kilisenin büyük olması ve fresklerin de korunmuş olması Karanlık Kilise’nin Hıristiyanlık tarihi açısından zengin bir görsel şölene ev sahipliği yapmasına neden olmaktadır.

Karanlık Kilise’nin ikonları sessiz hikâye anlatıcıları olarak yüzyıllardır Hıristiyanlığın sembolü olan sahnelerle ilgili detayları ziyaretçilere fısıldamaktadır.