İran’ın Kanatlı Sembolü Faravahar

Faravahar, Pehlevice (Orta Farsça olarak da bilinir) bir kelimedir ve Avesta’da (Avesta dili, Zerdüşt kutsal kitabı) “seçiyorum” anlamına gelen fravarane kelimesinden türetildiği düşünülür. Bunun yanında Eski Farsçada korumak anlamına gelen fravarti veya fravashi kelimeleriyle bağlantılı olduğu da düşünülmektedir. Birincisi kişinin Zerdüştlük öğretilerini takip etme seçimini, ikincisi bir koruyucu ruhun ilahi korumasını ifade etmektedir. 

Faravahar en yaygın olarak antik Pers sanatı ve mimarisinde görülen, her iki tarafa açılmış kanatları olan bir güneş kursundan ve merkezde oturan bir erkek figüründen oluşan bir semboldür. Mısır, Sümer, Yahuda ve Asur gibi eski uygarlıkların sanat, mimari ve mühürlerinde bulunan en eski sembollerden biri olan kanatlı güneş kursunun son derece detaylandırılmış bir temsilidir.      

Faravahar, bir Pers sembolü olmasına rağmen ne Zerdüşt ne de Fars kökenlidir. Aslında ilahi krallığı sembolize eden kanatlı bir tanrı olan Aşur'un bir tasviri olarak Mezopotamya'da ortaya çıktığına inanılır. Sembol ilk olarak Ahameniş Pers İmparatorluğu döneminde İran'da ortaya çıkmıştır. Ahameniş hanedanından sonra Faravahar'ın Pers mimarisinde ve sanatında kullanımı azalsa da modern çağda bir kez daha popülerlik kazanmıştır. Faravahar sembolü Yazd Atashkadeh, Firdevsi'nin mezarı ve Persepolis gibi birçok eski İran bölgelerinde görülür. Ayrıca sembol Büyük Darius (M.Ö.  522–486 arası hükümdar) ve III. Artaxerxes (M.Ö. 358–338 arası hükümdar) gibi Ahameniş krallarının mezarlarında da tasvir edilmiştir. Sembol M.Ö. 3. yüzyılın sonlarında ve 2. yüzyılın başlarında Persis Fratarakası’nın bazı madeni para darphanelerinde de kullanılmıştır. Sembol yatay bir şeklinde dar bir alana sığması gerektiğinde kanatlı disk, insan figürü olmadan tasvir edilir. Ancak yeterli alan olduğunda kral figürü disk, flamalar ve çok tüylü kanatlarıyla gösterişli bir şekilde tasvir edilir.

İranlı büyük filozof ve Zerdüştlüğün kurucusu Zerdüşt Faravahar’ın iyi düşünceler, iyi sözler ve iyi eylemler ilkelerini temsil ettiğini düşünür. Ayrıca sembole adını veren bir Fravashi'yi (koruyucu melek) temsil ettiğini söyler. Sembol aynı zamanda ölümden sonraki yaşamı da temsil eder. Basitçe söylemek gerekirse Faravahar'ın verdiği mesaj şudur: Eğer iyi davranır ve dünyada mütevazı bir hayat sürerseniz bunun karşılığını ölümden sonraki hayatta alacaksınız.

Faravahar'ın her öğesinin kendi özel anlamı vardır. Bunlar:

1. Yaş Bilgeliği: Faravahar'daki erkek figürünün, yaşlıların iyi rehberler olabileceğini ifade eden yaşlı bir adam olduğu söylenir. Bilgelerin ve tecrübe sahibi insanların sözlerine kulak verilmesi gerektiğini de hatırlatır.

2. Zerdüşt'ün Üç İlkesi: Ortadaki adamın her iki tarafında birer tane olmak üzere üç bölüme ayrılmış iki kanat vardır. Bunlar: İyi düşünceler, iyi sözler ve iyi işler anlamına gelen Zerdüşt’ün üç ilkesine işaret eder.

3. Karşıt Üç İlke: Sembolün alt kısmı da üç ayrı parçaya bölünmüştür. Bunlar kötü yansımaları, kötü sözleri ve kötü işleri temsil eder. İnsanlara kötü seçimlerden kaçınmalarını ve sefalet getirebilecek yanlış yollardan uzak durmalarını önerir.

4. Pozitif ve Negatif Kuvvetler: Faravahar'ın her iki yanında pozitif ve negatif kuvvetleri temsil eden iki halka vardır. Pozitif güçleri temsil eden halka figürün yüzüne doğru yönlendirilmiştir. Negatif güçleri temsil eden halka ise hayattaki iyi şeyleri dört gözle beklemeye devam etmeyi ve kötüye sırt dönmeyi göstermek için arkadadır.

5. Evrenin ve Ruhun Sonsuzluğu: Yaşlı adamın içinde bulunduğu merkezi halka evrenin ve ruhun ebedi olduğunu ifade eder. Ayrıca bize insanların eylemlerinin sonuçlarının bu dünyada kendilerine geri döneceğini, diğer dünyada doğru kişilerin ödülün tadını çıkaracak ruhları olduğunu söyler.

6. Doğru Yolu Seçmek: Faravahar'daki yaşlı adamın ellerinden biri hayatta seçilecek tek bir yön olduğunu göstermek için yukarıyı gösterir. Bu yön de sadece ileriye dönük yoldur.

7. Bağlılık ve Sadakat: Faravahar'daki yaşlı adamın elinde söz yüzüğü olarak bilinen bir yüzük bulunmaktadır. Yüzük, sözlere saygıyı göstermek için kullanılır. Bazı tercümanlar bunun düğün törenlerinde bağlılığı ve sadakati temsil etmek için kullanılan bir ahit yüzüğü olduğunu söyler.

Faravahar'ın bireysel unsurlarının birkaç farklı yorumu olmasının yanında bunların hepsi oldukça yenidir ve 20. yüzyıldan sonra ortaya çıkmıştır. Bu nedenle eski zamanlarda sembolün neyi temsil ettiği tam olarak bilinememektedir.

1979 İran İslam Devrimi'nden sonra İran'ın orijinal ulusal bayrağının bir parçası olan aslan ve güneş, hükümet tarafından halka açık yerlerde yasaklanmıştır. Yine de faravahar sembolleri kaldırılmamış ve hükümet tarafından tolere edilen Faravahar, İranlılar için ulusal bir sembol haline gelmiştir.