İmparator Shi Huangdi’nin Terracotta Ordusu

1974 yılında Çin’in kuzeybatısındaki Shaanxi eyaletinde kuyu kazan bir grup çiftçi tarafından dünyanın en büyük arkeolojik keşiflerinden biri gerçekleşmiştir. Çiftçiler kazı esnasında ulaştıkları bazı parçalar nedeniyle yetkililere haber vermiş ve yapılan araştırmalar sonucunda “Terracotta Ordusu” adıyla bilinen anıt mezar keşfedilmiştir.

Terracotta ordusu, Çin’in ilk imparatoru olan ve Qin hanedanlığının kurucusu Shi Huangdi’nin yaptırmış olduğu, içerisinde kilden yapılmış binlerce gerçek boyutlu asker, at ve savaş arabalarından oluşan anıt mezardır. Shi Huangdi, MÖ 221’de Çin’i birleştiren ve Qin Hanedanlığını kuran kralıdır. MÖ 210’da ölen İmparator Huangdi, kısa süren krallık döneminde Çin seddini inşa ettirmiş, görkemli saraylar yaptırmış ve pek çok felsefi eserin yakılmasına sebep olmuştur. Yöntemleri arasında katliam ve yıkım olsa da o, askeri bir deha olarak kabul edilmiş, ulus inşası için yaptıklarının gerekli olduğuna inanılmıştır. Üç suikast girişiminden kurtulan Huangdi’nin ölümsüzlüğü elde etmek için yaşam uzatan iksirler arattığı, efsanevi ölümsüzlük ülkesini bulmaları için elçiler görevlendirdiği bilinmektedir. Ölümsüzlük için pek çok yolu denemiş olan İmparator Shi Huangdi, en sonunda hükümdarların pek çoğunun ölümsüzlük için tercih ettiği yöntemi uygulayarak devasa bir anıt mezar inşa ettirmeye başlamıştır.

Shi Huangdi’nin mezarı, 35 ila 60 kilometrekarelik devasa bir alanı kaplayan çoklu mezar kompleksinden oluşmaktadır. İmparatora ait olan mezar çıkartılamamıştır ancak Terracotta ordusu sayesinde “dünyanın en büyük mezarı” olma unvanını kazanmıştır. Efsaneye göre mezar, çok büyük zenginlikler içermekte ve içerisinde İmparatoru korumak için tuzaklar bulunmaktadır. Tarihçi Sima Qian tarafından kaleme alınan “Shiji” adlı eserinde mezarın içi ile ilgili şu ifadeler yer almaktadır; 

“Dünyanın dörtbir yanından 700.000'den fazla mahkum işçi oraya gönderildi. Üç kaynak boyunca kazı yaptılar, sıvı bronz döktüler ve lahdi güvence altına aldılar. İçini doldurmak için evler, memurlar, sıra dışı ve değerli eşyalar taşındı. O [Shi Huangdi] zanaatkârlara mekanizmalarla tetiklenen yaylı tüfekler yapmalarını emretti. Önlerinden geçen herkes hemen vurulacaktı. Jiang ve He nehirlerini ve cıvanın mekanik olarak dolaştırıldığı büyük denizleri yaratmak için cıva kullandılar. Tavanda gök cisimleri ve yerde coğrafi özellikler vardı.”

 Tarihçi Qian, İmparator’un anıt mezara, harem üyelerinin yanı sıra mezardaki zenginliğin gizli kalması amacıyla birçok zanaatkar ve işçiyle birlikte gömüldüğünü belirtmiştir.  

Antik dünyanın en etkileyici ve gizemli keşfi olan Terracotta ordusu, keşfedilmesiyle birlikte arkeologlar tarafından derinlemesine araştırılmaya başlanmıştır. Kazılarda, her biri birbirinden farklı yüz ve kıyafetle tasarlanmış olan binlerce savaşçı ortaya çıkarılmıştır. Savaşçılar; şapkaları, zırhlı kıyafetleri ve sakallarıyla şaşırtıcı derecede bir bireysellik sergilemektedir. Bugün askerlerin tamamı gri tonlarda görünse de bulunan boya parçaları bir zamanlar onların renkli kıyafetleri olduğuna işaret etmekte ve kazı esnasında ışığa ve havaya maruz kalmaları nedeniyle boyaların dökülmüş olabileceği düşünülmektedir. Savaşa hazır pozisyonda konumlandırılmış olan ordunun yönü doğuya dönüktür ve muhtemelen bu ordunun amacı bir sonraki yaşamında hükümdarı korumak ve ona hizmet etmektir. Gerçek silahlarla donatılmış olan askerlerin savaş düzenine uygun olarak konumlandırılmış olmaları ölü imparatoru savunmaya hazır oldukları anlamı taşımaktadır. Askerlerin ellerinde bulunan silah, kılıç, mızrak gibi savaş gereçlerinin pek çoğu bronz ve değerli olmaları sebebiyle çalınmıştır. Askerlerin yanı sıra atlar, savaş arabaları, değerli süs eşyaları, tarım aletleri, bugün hala parlaklığını koruyan keskin ok, yay ve mızraklara da ulaşılmıştır. Anıt mezar olarak inşa edilen bu yapı içerisinde askerler hendeğe benzer yeraltı koridorlarında bulunmaktadır. Bazı koridorlarda atlar dörderli olarak sıralanmış ve arkalarında da tahta savaş arabaları yer almaktadır. Askerler düzenli sıralar halinde dizilmiştir. Subaylar diğer askerlerden daha uzun ve general olan en uzun şekilde tasvir edilmiştir. Önlerde ve yanda okçuların yer aldığı birlikler, arkalarında ağır piyadeler ve en arkada savaş arabaları ve subaylar yer almaktadır. Bu düzenleme antik askeri eserlerde anlatılan birliklerin konuşlandırmaları ile uyum sağlamaktadır. 

Bugüne kadar İmparator Huangdi’nin anıt mezar kazılarında dört odaya ulaşılmıştır. Odalardan üç tanesi, askerler, atlar, savaş arabaları ve silahlarla doludur. Dördüncü oda da ise hiçbir şey bulunmamaktadır. Bu da yapılan anıt mezarın orijinal planına göre henüz tamamlanmadığını göstermektedir. Araştırmacılar 8.000 kadar figürün olabileceğini fakat bu sayının asla tam olarak tespit edilemeyeceğini ifade etmektedir.

Arkeologlar merkez mezara yaklaştıkları alanda bir nehir sahnesi canlandırmasına benzeyen 60 metre uzunluğunda bir gölete yerleştirilmiş olan üç adet turna, yirmi adet kuğu ve yirmi adet kaz olmak üzere bronz kuş heykellerine ulaşmışlardır. Tapınak yapısı temelleri, bir ahır, tahıl ambarı ve içerisinde yüzlerce küçük taş parçasından yontulmuş miğfer ve zırhla dolu cephanelik bulmuşlardır. Ayrıca diğer kraliyet ailesi üyelerinin ve yüksek rütbeli memurların mezarları ve onları temsil eden heykeller ile bir saray akrobatının mezarına da ulaşılmıştır. Bütün bu maketlerin dışında her biri kendi ahşap tabutuna gömülmüş otuz bir egzotik kuş ve hayvan, gerçek atlar (sadece bir çukurda üç yüz adet) ve mezarda çalışırken ölen işçi ve mahkumlar olduklarını gösteren bronz plaketlerle birlikte yüzden fazla insanın iskeleti de bu mezar kompleksinde bulunmuştur.

 İmparatorun yaratmış olduğu görkemli mezar odalarının, onun öbür dünyadaki sarayını ve evrendeki kalıcı olma amacını yerine getirdiği kabul edilmektedir. UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alan ve 20. yy’ın en önemli arkeolojik kazılarından biri olan Terracota ordusu İmparatorları Huangdi’yi sonsuza kadar takip edeceğine inanılmaktadır.