İletişim Faaliyetlerinde Toplumsal Grupların Önemi: Riley ve Riley

Toplumsal hayatın önemli unsurlarından biri olarak görülen iletişim, kişilerarası etkileşim ile gerçekleşir. İletişim, bir “bilgi yayma” eylemidir. İletişim süreci bünyesinde “alma” ve “tepki göstermeyi” barındırır. Kaynak ve alıcı arasında gerçekleşen bu süreç çift yönlü iletişim eylemine dönüşür. Süreç, kaynak tarafından oluşturulan mesajın çeşitli araç ve biçimlerde bir amaca ulaşmak için alıcıya ulaştırılmasını ve süreklilik içinde yeniden üretilmesini içerir. İletişimin toplumdan topluma ve toplum içinde zamandan zamana farklılaşmaktadır.

İletişim biliminde gerçekleşen toplumsal farklılıklar, iletişimi derinlemesine anlama ve yorumlama çabasına yol açmıştır. Araştırmacılara göre iletişimin “toplumsal sistemler, kurallar ve yapılar içerisinde gelişen bir dizi kodun kaynaşması sonucu yer edindiği” vurgusu iletişim ve toplum yapılarını birlikte düşünmeye yönlendirmiştir.

İletişimin yalnızca bireysel-psikolojik bir süreç olarak ele alınmayıp daha geniş bir toplumsal yapı içerisinde ele alındığı çalışmaların alana öncülük yapması sonucunda çeşitli modeller ve iletişim kuramları ortaya konulmuştur. Bu kuramlardan biri de Riley ve Riley’nin Sosyolojik Modeli’dir. 1950’li yılların sonunda John W. Riley ve Mathilda White Riley, sosyolojik açıdan iletişim faaliyetlerinin tam olarak anlaşılabilmesi için toplumsal grupların önemine dikkat çekmişlerdir.

İletişim çalışmalarındaki egemen yaklaşımlar psikoloji temelli olup bireysel çerçevede ele alınmıştır. Bu sebeple yaklaşımların pek çoğunda iletişim sürecini etkileyen toplumsal yapı, sistem ve kodları göz ardı ettiği gerekçesiyle eleştirilmiştir. Egemen yaklaşımlardaki bu durum John W. Riley ve Mathilda White Riley tarafından irdelenerek, “iletişimin daha derin bir kavrayışa ihtiyaç duyduğu” ifadesi ortaya konmuştur. John W. Riley ile Mathilda Riley’in 1959 yılında kaleme aldığı “Kitle İletişimi ve Sosyal Sistem” adlı makaleleri, sosyolojik anlayışa doğru yaklaşımda önemli bir adım olarak görülmüştür.

Riley ve Riley’nin oluşturduğu iletişim modelinde iletişim sürecin yalnızca bireysel ve psikolojik bir süreç olmaktan çıkmış, toplumsal sistemler içerisinde bir süreç olarak değerlendirilmeye başlanmıştır. İletişim sürecinde toplumsal grupların önemine odaklanılan modelde Riley ve Riley, toplumsal grupları birincil ve ikincil olarak ayrılmaktadır. Bu grupların iletişim sürecinde aktif bir rol oynadıkları belirtilmektedir.

Birincil gruplar; aile, akraba, arkadaşlıklar gibi bireyler arasında daha yakın ilişkilerin kurulduğu gruplar olarak tanımlanmaktadır. İkincil gruplar ise bireylerin daha mesafeli, resmî, bürokratik veya yasal boyutta gerçekleştirdikleri ilişki gruplarını temsil etmektedir. Yaklaşımın önemli noktası; alıcılar ve göndericilerin içinde bulundukları grup ve bu grubun toplumsal koşullarının iletişim sürecinde belirleyici rol oynamasıdır. Buradan hareketle kaynak ve hedef konumunda yer alan bireylerin davranışlarının toplumsal koşulları ve olayları şekillendirdiği belirtilmektedir. Ek olarak mesajın nasıl yorumlandığı da bireyin hangi toplumsal gruba dâhil olduğuyla biçimlenmektedir.

Grupların yapısı, diğer gruplarla olan ilişkisi ve toplumsal yapı içindeki yeri gibi konular da yaklaşımda ele alınmıştır. Grup üyelerinin davranışları ve bağlılıkları birbirinden bağımsız olmadığı ve gerçekte hepsinin bir etkileşim içerisinde olduğu vurgulanmıştır. Özetle, gruplar arasında da etkileşim mevcuttur.

Toplumsal yapıda yer alan birey, ailesinden arkadaşlarından etkilendiği gibi resmi çerçevede yer alan gruplardan da etkilenmektedir. Bu durum iletişim sürecine ve davranışlarına yansımaktadır. Bireyin hayat felsefesinden karar alma mekanizmasına kadar etkili olabilmektedir. Riley – Riley modeli, örgütsel iletişimin sosyal yaşamı etkileme sürecini anlatan bir model olduğu söylenebilir.