İlahi İhtişam ve İnsan Çabasının Eseri: Chartres Katedrali

Fransa’nın kuzeybatısındaki Chartres kasabasında bulunan Chartres Katedrali “Notre-Dame d'Chartres” veya “Notre-Dame Katedrali” olarak da bilinmektedir. Sahip olduğu heykeller ve muhteşem vitray pencereleri, Chartres Katedrali’nin 1979 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası Alanları listesinde yer almasına neden olmuştur. Ayrıca Amiens Katedrali ve Reims Katedrali ile beraber Gotik Fransız mimarisinin üç ana örneğinden biridir.

Fransa’nın Chartres kasabası dördüncü yüzyıldan itibaren Hıristiyanlar için önemli bir dini merkez olmuştur. Tarihi kayıtlarda daha önceden bu kasabada bir katedralin var olduğuna ve 743 yılında yağmalandığına dair bilgiler bulunmaktadır. Bu yağmalamanın ardından şehir halkı yeni bir katedral inşa etmiştir, fakat bu katedral de 858’de Vikingler’in şehri ateşe vermesi sonucu yanmıştır. Fakat kasaba halkı yılmamış, 876 yılında Meryem Ana’ya adanan yeni bir katedral inşa etmiştir. Katedralde Meryem’in İsa’yı doğururken üzerinde olduğu kabul edilen “Sancta Camisia” adında bir giysi bulunmaktadır. Halen katedralde olduğu bilinen bu kıyafet nedeniyle Chartres Katedrali, Hıristiyanlar için bir hac merkezine dönüşmeye başlamıştır. İnsanlar bu katedrali şifa bulmak amacıyla ziyaret etmişlerdir.

1020 yılında Chartres Katedrali, çıkan bir yangında tamamen yok olmuştur. Bu yangının ardından aristokrat kesimin maddi desteğiyle daha önceki katedrallerden çok daha büyük olacak şekilde yeni bir katedralin inşasına başlanmıştır. Katedralin yapımı devam ederken 1194 yılında çıkan yangın sonucunda katedralin batı kuleleri ve kraliyet kapısı zarar görmeden kurtulmuştur. Çıkan bu yangın halkı yine yıldıramamış aksine daha gösterişli bir katedral inşası için kraliyet desteği almalarını sağlamıştır. Her köşesinde ince detaylar bulunan Chartres Katedrali’nin inşası uzun zaman almış ve sonunda 1513 yılında Gotik mimarinin başyapıtlarından biri olarak Chartres Katedrali tamamlanmıştır. 

Chartres Katedrali’nde bulunan heykeller hem sayılarının çokluğu hem de kaliteleri açısından son derece önemlidir. Heykeller gerçeğe yakın bir görüntü vermeleri açısından birbirleriyle yarışmaktadır. Eski ve Yeni Ahit’te yer alan sahneler ve figürler ağırlıklı olarak heykeller aracılığıyla ifade edilmektedir. Katedralin dışında bulunan heykeller Yahuda kralları, kraliçeleri ve Eski Ahit peygamberlerini tasvir etmektedir. Ayrıca katedralde İsa’nın yaşamı ve ölümüyle ilgili kabartmalar da bulunmaktadır. Katedralin kuzey ve güney cephesini çevreleyen revaklarda, yaratılıştan ölüme kadar insanlığın hikâyesinin bir tasviri yer almaktadır. Yine bu revaklarda İsa, havariler, şehitler ve itirafçıların heykelleri bulunmaktadır.

Chartres Katedrali’nin bir başka dikkat çeken noktası vitray camlarıdır. Her Hıristiyan’ın, sanat meraklısının ve mimari detaylara önem veren kişilerin görmek isteyeceği bu vitray camlar; zamana meydan okumanın somut göstergeleri ve Gotik sanatın en güzel örneklerinden biridir. 1210-1250 yıllarında yapılmış olan bu vitray camlar bir bütün halinde günümüze kadar gelmeyi başarmıştır. Katedral içerisine ışık doğrudan değil, vitrayların ardından süzülerek girmekte ve bu da katedrale görsel açıdan manevi bir yoğunluk katmaktadır. 176 adet vitray pencerenin üzerinde didaktik işlemeler bulunmaktadır. İncil’de yer alan önemli hikâyeleri anlatan sahnelerin vitraylar üzerine tasvir edilmesinin dışında pek çok aziz, kral, kraliçe, şövalye, soylu ve rahip tasviri de vitraylarda görülmektedir. Kuzey kısmında bulunan vitray pencerelerde Eski Ahit’ten tasvirler; güneyde ise Yeni Ahit’e ait detaylar yer almaktadır.

1836 yılında işçilerin hatası sonucunda çıktığı iddia edilen bir yangında çatının zarar görmesi nedeniyle nefin üzerinde bulunan ahşapların yerini demir bir yapı almıştır. Ardından bakırla kaplanan bu çatı kısmı dışında katedralin sahip olduğu nefes kesici detaylara hiçbir zarar gelmemiştir. Gotik mimarinin şaheseri olarak kabul edilen Chartres Katedrali, sahip olduğu heykelleri, büyüleyici vitrayları ve Meryem’in “Sancta Camisia”sını bugüne kadar taşıyan bir Orta Çağ mirasıdır.