İlahi Dinlerde Mucize

“Bir şeye gücü yetmemek” anlamına gelen “acz” kökünden türetilmiş olan mucize kavramı, Tanrı tarafından yaratılan ve insanların bir benzerini getirmesinin mümkün olmadığı yani insanları aciz bırakan olağanüstü hadiseler için kullanılır. Batı dillerinde mucize kelimesi Latince “miraculum” kelimesinden türeyen “miracle” ile ifade edilmektedir: Doğal dünyanın sınırlarını aşan, derin ve hayranlık uyandıran olaylar olarak karşımıza çıkmaktadır. Mucizeler sahip oldukları doğaları nedeniyle insanlarda merak ve korku duygusu uyandırmaktadır.

Neredeyse gelmiş geçmiş bütün dinlerde mucize anlayışı bulunmaktadır. İlkel toplumlarda kişilerin, ruhların etkisi altına girerek hastaları iyileştirdikleri ve gelecekten haber verdikleri gibi olağanüstü birçok iddia bulunmaktaydı. Bununla beraber ateşte yürüme ve yağmur yağdırma gibi olaylar da normalin dışında hadiseler olarak anlatılmakta ve mucize olarak kabul edilmektedir.

Monoteist dinlere bakıldığında mucize anlayışının ilkel dinlerdekinden farklı olduğu görülmektedir. Burada yapılan olağanüstü haller kişinin kendi kazandığı bir durum olarak kabul edilmemekte, mucize üzerinde doğrudan Tanrı’nın iradesi söz konusu olmaktadır. Tanrı’nın gücü ve iradesinin insanlara gösterilmesi ve insanların bu yolla denenmesi amaçlanmaktadır.

İlahi kabul edilen dinlerin ilki olan Yahudilikte mucizeler önemli bir yer tutmaktadır. Tanrı’nın insanlar üzerindeki gücünün ve iradesinin gösterilmesi olarak tanımlanan mucize, Tanrı’nın tarihe müdahalesiyle gerçekleşmektedir. Bu anlamda Yahudilik, tarihini ve inancını şekillendiren zengin bir mucize dokusuna sahiptir. Kutsal kitapları olan Tevrat’ta pek çok mucizenin anlatımı yer almaktadır. Tevrat’ta mucize kavramı iki farklı kelime ile ifade edilmektedir. Kelimelerden biri “harikulade işler” anlamına gelirken diğeri “işaret, kehanet” anlamına gelmektedir. İşaret anlamına gelen kelimenin daha çok peygamberlikle ilişkili olarak kullanıldığı görülmektedir. Örneğin, Musa’nın elindeki asanın yılana dönüşmesi hadisesi “işaret, kehanet anlamına gelen “mofet(im)” kelimesiyle ifade edilmektedir. Yeşu 3:5’te geçen ifade de ise “harikulade işler” anlamına gelen “nifla” kelimesi kullanılmaktadır. Yahudilikte peygamberliğin ispatı için peygamberlerin mucizeler göstermesi gerektiğine inanılmaktadır. Mucize göstermeyen peygamberin peygamberliğinin kabul edilmesi için dönemin diğer peygamberlerinin, peygamberlik iddiasında bulunan kişinin peygamberliğini onaylaması gerekmektedir. Peygamberliğin kanıtlanması için defalarca mucize gösterilmesi gerekmemekte, yalnızca bir mucizenin insanlar önünde gerçekleştirilmesi yeterli kabul edilmektedir.

Hıristiyanlıkta mucize anlayışı doğrudan Tanrı ile ilişkilendirilmektedir. Kökleri İsa Mesih'in yaşamına ve öğretilerine dayanan bir inanç olan Hıristiyanlık, manevi anlatısının temelini oluşturan sayısız mucizeyle örülmüştür. Yeni Ahit'te kaydedilen bu mucizeler, İsa'nın olağanüstü doğumundan hayranlık uyandıran dirilişine kadar uzanmakta ve dünya çapında milyarlarca kişinin inancını şekillendirmektedir. Yeni Ahit metinlerinde anlatılanlar ışığında İsa’nın hastaları iyileştirme, su üzerinde yürüme, yemeği çoğaltma gibi pek çok mucizesinden bahsedilmektedir. Ayrıca doğumunda Meryem’in kutsal ruh ile hamile kalması ve İsa’nın bakireden doğması daha sonra anlatılacak olan mucizelere zemin hazırlamaktadır. Hıristiyanlığın temel inancı olan İsa’nın çarmıha gerildikten sonra yeniden dirilmesi ise İsa’nın mucizelerinden en önemli olanıdır.

İslam dininde en büyük mucize Kur’an-ı Kerim’dir. Kur’an-ı Kerim’de “mucize” kelimesi doğrudan geçmemekle beraber aciz, güçsüz bırakmak anlamında “acz” kökünden türetilmiş olan fiil ve sıfatlar yirmi bir yerde kullanılmaktadır. Ayetler incelendiğinde Hz. Muhammed’den önceki peygamberlere verilmiş olan mucizelerden bahsedildiği ve bu mucizelerin anlatıldığı görülmektedir. İslam geleneğinde Hz. Muhammed’e atfedilen pek çok mucizeden bahsedilmektedir. Bunlardan bazıları; ayın yarılması, miraç hadisesi, susuzluk zamanında parmaklarının arasından su akmasıdır. Ancak Kur’an’da geçen bazı ifadelere göre; mucize taleplerine karşı Hz. Muhammed’in hiçbir mucize gösterilmemiş olması Kur’an’ın mucizeye karşı tavrını en açık şekilde göstermektedir. Geçmişte peygamberlerin peygamberlik iddialarını güçlendirmeleri için gösterdikleri muciziler, Hz. Muhammed döneminde yerini ilahi vahye bırakmıştır. Fakat buna rağmen İslam geleneğinde Hz. Muhammed’in pek çok mucizesinin olduğu anlatılmakta ve hadislerde bu mucizelere yer verilmektedir.

Geçmişten günümüze ortaya çıkan tüm inançlarda olağanüstülüklerin insanların bir şeye inanmasını kolaylaştırdığı düşüncesi mucizenin inançtaki yerini her zaman korumuştur. İlkel dinlerde fazlaca var olan mucize ve olağanüstülük beklentisi, ilahi dinlerde de kendisini göstermiştir. Yahudi ve Hıristiyan kutsal metinlerinde peygamberlere ait pek çok mucizeye yer verilmektedir. Kur’an’da ise Hz. Muhammed’den önceki peygamberlerin mucizeleri anlatılmakta ve Hz. Muhammed’in mucizesinin Kur’an-ı Kerim olduğu vurgulanmaktadır.