I. Dünya Savaşı’nı Başlatan Saraybosna Suikastı

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun varisi Arşidük Fransuva Ferdinand gerçekleştirilecek bir askeri tatbikat için bulunduğu Saraybosna’da Kara El olarak adlandırılan bir örgütün suikastına uğramış ve eşiyle birlikte 28 Haziran 1914’te Sırp milliyetçi örgüt üyesi Gavrilo Princip tarafından öldürülmüştür. Bu suikast, dünyada ayak sesleri duyulan Birinci Dünya Savaşı’nın meşalesini yakan olaylardan biri olmuştur.

Balkan Savaşları sonucunda Osmanlılardan kopan Balkanlar üzerinde hâkimiyet kurmak için Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Rusya birbirleriyle mücadele etmeye başladılar. Bölgede Rusya yanlısı siyasi oluşumlar, Avusturya-Macaristan yanlısı yönetim ve de bağımsız bir devlet hayali kuran milliyetçi bir kesim bulunmaktaydı. “Büyük Sırbistan” fikri halk arasında daha çok rağbet görmekteydi. Bu süreçte Sırplar, yönetimi Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’na bırakılan Bosna-Hersek’i de kendi topraklarına katmak istemiş, bunun için de Bosna-Hersek’te yaşayan Sırplar’a “Büyük Sırbistan” propagandası yaparak onları Avusturya-Macaristan’a karşı kışkırtmak istemişlerdi.

1912 ve 1913 yıllarında Balkan Savaşları yaşanmış, Sırbistan hem sınırlarını hem de mevcut nüfuzunu artırmıştır. Bu durumdan rahatsız olan Avusturya-Macaristan’a karşılık Sırplar bazı gizli cemiyetler kurarak faaliyetlerde bulunmuş, “Büyük Sırbistan” fikri için suikastlar yapmaya başlamışlardır.

Bu dönemde faaliyet gösteren bu örgütlerden biri de “Kara El” örgütüydü. Balkanlar’da aktif olan diğer örgütler gibi milliyetçi ve hanedanlık karşıtıydı. Daha öncesinde birçok operasyon geçmişine sahipti. Örgüt içerisinde verilen eğitimlerde Gavrilo silah eğitimlerinde üstün başarı göstererek dikkat çekmişti. Gavrilo’nun, Saraybosna suikastına seçilmesinin sebebi ateşli silahlar konusunda gösterdiği başarıydı.

25 Haziran 1914’te Arşidük ve eşi Düşes Hohenberg, 15. ve 16. Kolordu generalleri ve askerleriyle birlikte bir askeri tatbikatı izlemek için Saraybosna’nın dışına çıktılar. Daha sonra aslında planları arasında Saraybosna’ya gitmek olmamasına rağmen Bosna ve Hersek Valisi Oskar Potiorek’in ricasıyla şehre birkaç saatlik bir ziyarette bulundular. Arşidük Fransuva Ferdinand ve eşi Düşes Sophie Hohenberg sabah saat onda Saraybosna’ya ulaştılar. Tren istasyonundaki karşılamayla birlikte araçları belediye binasına doğru yol aldı. Arşidük ve Düşes’in geleceği halka çok daha önceden haber verilmiş ve aracın geçiş güzergâhı gazetelere basılmıştı. Kara El Örgütü de gazetelerde paylaşılan bu güzergâh üzerinde çalışmalar yaparak bazı milis üyelerinin haritaya göre pusuya yatmasını sağladı. Gerçekleştirilen el bombalı ilk saldırıda geçiş törenini izleyen halktan ve askerlerden birkaç kişi zarar gördü ve hastaneye kaldırıldılar. Arşidük hastaneye kaldırılan yaralıları görmek istedi ve birçok itiraza rağmen eşi Düşes Hohenberg ile Vali’nin önerdiği yol dışında daha kısa bir yol olarak gösterilen yoldan ilerledi. Akabinde aracın şoförü yanlış bir yola sapınca örgüt üyelerinin olduğu bir yola girdiler. Bu hata nedeniyle yolda ilerleyen konvoy durdu. Otomobil Miliatchka rıhtımından Fransuva Josef caddesine gireceği esnada Gavro Princip otomobile dört defa ateş etti. Kurşunlardan biri Arşidük’ün boğazına, diğeri boynuna ve üçüncüsü Prensesin kalbine yakın bir noktada göğsüne isabet etti. Otomobil derhal yaralılar ile Vali konağına gitti çünkü orada ordu cerrahisi bulunmaktaydı ancak saat 11’de hastane başhekiminin yaptığı muayenede Arşidük ve eşinin yaşamlarını yitirdiği kesinleşti.

Suikastı düzenleyenlerin başını çeken Gavrilo Princip hemen o an yakalandı. Gavrilo, daha önceden kararlaştırdıkları üzere yakalandıklarında intihar etmek amacıyla elindeki siyanürü her ne kadar içmiş olsa da etken maddesi havaya karıştığı için bu bir işe yaramadı. Gavrilo ve bir arkadaşı olay tarihinde yirmi yaşından küçük olduğu için Avusturya-Macaristan yasaları gereği idam cezasıyla yargılanamadılar. Bununla birlikte yaşı yirmiyi geçen bir örgüt üyesi idam edildi.

Olayların akabinde Avusturya-Macaristan Sırbistan'a savaş ilan etmiş, bu savaş ilanı Birinci Dünya Savaşı’na neden olmuştur. Princip de savaşın son günlerine doğru, Prag'da bulunan Theresienstadt'daki hücresinde tüberküloz hastalığından yaşamını kaybetmiştir.