Hıristiyanlar İçin Kudüs’ün Kalbi: Diriliş Kilisesi

Kudüs'ün Eski Şehri'nin antik duvarları arasında dünya çapındaki Hıristiyanlar için derin önem taşıyan “Kutsal Kabir Kilisesi” yahut diğer adıyla “Diriliş Kilisesi” bulunmaktadır. İsa Mesih’in çarmıha gerildiği, cesedinin defnedildiği ve dirilişinin gerçekleştiği yeri kapsadığı kabul edilen bu kilise, Hıristiyanlar için yüzyıllardır süren hac yolculuğunun duraklarından biridir.

Kutsal Kabir Kilisesi, Hıristiyan teolojisi ve geleneğinde merkezi bir yere sahiptir. İnanışa göre hem İsa'nın çarmıha gerildiği tepe olan Golgotha'yı hem de dirilişinden önce cesedinin bulunduğu mezarı kapsamaktadır. Hıristiyanlar için bu kutsal mekân, İsa'nın dünyevi hizmetinin doruk noktasını ve yaşamın ölüm üzerindeki nihai zaferini temsil etmektedir. Kutsal Kabir Kilisesi, tarih boyunca sayısız Hıristiyan inananın imanını kuvvetlendirmesi ve ilahi güçle bağlantı kurması amacıyla yapılan kutsal yolculukta ziyaret edilmesi gereken önemli bir yer olmuştur.

Kudüs’ün Eski Şehir olarak bilinen kısmının kuzeybatı kesiminde yer alan Kutsal Kabir Kilisesi ilk olarak M.S. 336 yılında, Büyük Konstantin tarafından yaptırılmıştır. Hıristiyanlığı kabul eden Konstantin, burada bulunan Venüs Tapınağı’nı yıktırarak bu kiliseyi inşa ettirmiştir. 614 yılında bu topraklara gelen Persler tarafından kilise yıkılmıştır. Bu yıkımın ardından manastır, başrahibi olan Theodosius tarafından yeniden inşa ettirilmiştir. 638’de yaşanan Arap fethinde Hıristiyanlara hoşgörülü davranılmış ancak üç yüz yıl sonra kilisenin girişi camiye dönüştürülmüştür.

966 yılında Hıristiyan karşıtı isyanlarda kilisenin kubbesi yanmıştır. 1009 civarında Fatımi halifesi el-Hâkim bi Emrillah tarafından tahrip edilen Kilise, Bizanslılar tarafından restore edilmiştir. Kilise Haçlılar tarafından İmparator IX. Monomakhos zamanında, girişi güney tarafta olacak şekilde yeniden inşa edilmiştir. O tarihten itibaren sık sık restorasyon yapılması gerekmiştir. Günümüzdeki mevcut kilisenin ise 1810 yılından kalma olduğu bilinmektedir.

336 yılında Konstantin’in emriyle Venüs tapınağı yıkılırken bir mezar ortaya çıkmıştır. Yıkım esnasında ortaya çıkan bu mezar, İsa’nın mezarı olarak kabul edilmiştir. İsa’nın mezarının bulunması nedeniyle dünyanın en önemli kilisesi olarak kabul edilen Kutsal Kabir Kilisesi’nin aslında gerçekten İsa’nın mezar yeri olup olmadığı tartışmalı bir konudur. Zira Kudüs’teki Hıristiyanlar M.S. 66 civarında Pella’ya kaçmış ve Kudüs de M.S. 70 yılında yıkılmıştır. Sonraki yüzyıllarda yaşanan savaş ve yıkımlar nedeniyle İsa’nın mezar yerinin kesin olarak tespit edilmesi mümkün görünmemektedir. İsa’nın mezarı olarak kabul edilen yerde başka bir mezarın bulunması da buranın bir Yahudi Mezarlığı olduğunu düşüncesini akıllara getirmektedir. Arkeolojik kalıntılar ve kesin bilimsel kanıtlar olmasa da Hıristiyanların çoğu, bulunduğu yer olarak Kutsal Kabir Kilisesi’ni İsa’nın mezarı olarak kabul etmektedir. Kilisenin İsa’nın mezarı olup olmadığı kabulünde de ampirik kanıtlardan ziyade inanç ve gelenek yoluyla yapılan doğrulama esas almaktadırlar.

Kutsal Kabir Kilisesi’nin merkezinde, İsa Mesih’in mezarını çevrelediğine inanılan dairesel bir yapı bulunmaktadır. Hıristiyanlar ölümünün üçüncü gününde İsa’nın dirildiğine ve Tanrı’nın yanına yükseldiğine inandıkları için bu mezar boştur. Devasa sütunlarla desteklenen bu alan karmaşık mozaiklerle süslenmiştir. Kilisenin giriş kısmına yakın bir bölümünde Mesih taşı yer almaktadır. Ziyarete gelen hacılar taşa dokunmak ve dua etmek için burada toplanmaktadır. Mesih taşının bulunduğu alanın sağ tarafında İsa’nın çarmıha gerildiği yer olan Golgota Tepesi’ne giden merdivenler bulunmaktadır.

Kutsal Kabir Kilisesi içerisinde çok sayıda şapel bulunmaktadır. Kilisede yer alan şapellerden biri haçın bulunması şapelidir. Bu şapel Konstantin’in annesi Aziz Helena’nın gerçek haçı keşfetmesi anısına inşa edilmiştir. Rivayete göre Helena, Kudüs’e geldiğinde İsa’nın çarmıha gerildiği gerçek haçın parçalarını bulmuştur. Bu şapel ve Aziz Helena Şapeli anlatılagelen bu olay sebebiyle inşa edilmiştir. Diriliş Şapeli, İsa’nın Tanrı’nın yanına çıkmadan önce dirilişi anısına yapılmış iki şapelden biridir. Bir tanesi Mecdelli Meryem’in ona dokunmak için uzandığı ve İsa’nın “bana dokunma” diye yanıt verdiği, Mecdelli Meryem’in dirilişten sonra İsa’yı gördüğü ilk anın anısına inşa edilmiştir. Diğeri ise İsa’nın annesi Meryem’in dirilişi görmesi anısına yapılmıştır. Frank Şapeli olarak bilinen şapel, Orta Çağ’da Kudüs’ü savunmak için çarpışan Haçlılar için yapılmıştır. Burada Orta Çağ mezarları ve Haçlı Seferleri ile ilgili kutsal emanetler bulunmaktadır. Girişin solunda bulunan bir başka şapel de Üç Meryem Ana Şapeli’dir. Buranın Meryem, Mecdelli Meryem ve Kleophas'ın karısı Meryem'in İsa'nın çarmıhının yanında durduğu yer olduğuna inanılmaktadır. Kilise içerisinde bulunan şapellerden en önemli olduğuna inanılan şapeller bunlardır.

Bilimsel tartışma ve tarihsel belirsizliklere rağmen Kutsal Kabir Kilisesi inananlar için İsa’nın çarmıha gerildiği, dirildiği ve Tanrı’nın yanına yükseldiği yer olarak kabul edilmektedir. Sayısız hacı ve inanan için burası arkeolojik bir ilgi alanı değil Mesih'in tutkusunun, ölümünün ve dirilişinin gizemlerinin elle tutulur şekilde hissedildiği kutsal bir mekândır.