Hinduizm’in Temel Pratiği: Yoga

Sanskrit dilinde “katılmak, birleştirmek” anlamlarına gelen “yuj” kökünden türetilmiş olan yoga; zihin ve beden arasında uyum sağlamayı amaçlayan, incelikli bir ruhsal disiplin uygulamasıdır. Yoga pratiği ile bireysel bilincin, evrensel bilinçle bir olması ve bu sayede zihin-beden, insan-doğa arasındaki mükemmel uyumun elde edilmesi amaçlanmaktadır.

Hinduizm’in temel pratiği olan yoga ile ölüm ve yeniden doğum döngüsünden kurtulmak istenmektedir. Hint dinlerinde kurtuluşa ulaşana kadar devam edeceğine inanılan bu döngüden kurtulmanın bir yolu olarak yoga pratikleri önemli kabul edilmektedir. Kendini gerçekleştirmek ve Hinduizm’de "mokşa" olarak ifade edilen özgürlük durumuna yani kurtuluşa ulaşarak her türlü ıstırabın üstesinden gelmenin yoga pratiklerinin nihai amacı olduğuna inanılmaktadır.

Yoganın ortaya çıkışının insanlık kadar eski olduğu kabul edilmektedir. Mohenjo-Daro ve Harappa höyüklerinde yapılan arkeolojik kazılar sonucunda, İndus vadisinde yaşayan insanların beş bin yıl öncesinden beri yoga pratiklerini bildikleri ve uyguladıkları sonucuna ulaşılmıştır. Bu da yoganın köklü bir geçmişe sahip olduğunu göstermektedir. Yoganın yazılı kaynaklarda ilk defa kullanılması, Hindu kutsal metin külliyatı içerisinde yer alan Rigveda metniyledir. Yoganın ilke ve hedeflerinin ele alındığı ilk metin ise Upanişadlardır.

Köklü geçmişine ve kutsal metinlerde yer almasına rağmen bugün bildiğimiz anlamda yoga pratiklerinin sistemli olarak ele alındığı eser Patanjali’nin M.S. 2. yüzyılda kaleme aldığı kabul edilen Yoga-sutra metnidir. Patanjali, muhtemelen kendi dönemine kadar asırlardır süregelen geleneksel uygulamaları sistemli şekilde ele almıştır. Bu nedenle yoganın kurucusu olarak görmek doğru olmamakla beraber onun ancak yogayı sistemli hale getirdiği kabul edilmektedir. Patanjali, yogayı zihnin her türlü değişimden uzak olması olarak tanımlamaktadır. Kişinin geçmişten getirdiği eylemleri yani karmaları yeni eylemlere yol açmaktadır. Bu döngüden kurtulabilmenin ancak zihnin sükûnete ulaşması ile mümkün olacağını kabul etmektedir. Patanjali’nin sistemli hale getirmiş olduğu kabul edilen yoganın belli başlı türlerini şu şekilde sıralamak mümkündür:

Hatha Yoga: Bu yoga türünde uygulanan pratiklerle zihin arındırılarak beden ile uyumlu hale getirilmektedir. Asana adı verilen duruşlar bu yoga türünün tanımlanmasında sık sık kullanılmaktadır.

Jnana Yoga: En yüksek meditatif durumu ve içsel bilgiyi elde etmenin yolu olduğu kabul edilmektedir. Bilgi anlamına gelen jnana, yoga pratiğinde aydınlatıcı bilgiye götüren süreci ifade etmektedir. Kişinin kendi kendini sorguladığı ve kendini gerçekleştirme içerisinde olduğu bir meditasyon uygulamasıdır.

Mantra Yoga: Vedalarda geçen ifadelere mantra adı verilmektedir. Mantra yogada da kişinin kurtuluşu ve yüce bilinçle birleşmesinin ancak Veda mantralarını zikrederek ulaşabileceği kabul edilmektedir.

Bhakti Yoga: Adanmışlık yogası olarak da bilinmektedir. Buradaki adanmanın, Tanrıya veya yüce kabul edilen varlığa karşı olması gerektiği kabul edilmektedir. Kişi her neye inanıyorsa, adanmışlığı da onun içindir. Burada önemli olan inandığı yüce varlıkla çok güçlü bir bağ kurmaktır. Bu sayede bastırılmış duyguların serbest kalacağı ve bununla beraber içsel benliğin arınacağı kabul edilmektedir.

Kundalini Yoga: Bütün insanlarda var olan çakraların uyanışı için gerekli kabul edilen yoga türüdür. Kundalini yoga ile kişinin sahip olduğu çakralar ve bu psişik merkezlerle ilişkili faaliyetler uyandırılmaktadır.

Karma Yoga: Karma yoga ile kişi kendisini bir işe adamakta ve o iş içerisindeyken kimliğini kaybetmektedir. Ancak bu duruma ulaşmanın zor olduğuna inanılmaktadır. İlk aşamalarda güçlü bir egoya sahip olan kimse, zamanla zihinsel değişikliğe uğramakta ve yapılan iş Tanrı’ya ibadet haline gelir. Zihin istikrarını sağlayan bu birey, artık hiçbir şeyden heyecanlanmaz, korkmaz, mutlu olmaz hale gelerek ilahi duruma ulaşmaktadır. Eylemleri artık Tanrı’nın eylemlerini temsil ediyor olarak kabul edilmektedir.

Kriya Yoga: Zihinsel dalgalanmaları dizginlemekten ziyade bilinçte aktivite oluşturmaktadır. Bununla tüm yeteneklerin uyumlu hale geldiği ve yüksek potansiyele ulaşıldığı kabul edilmektedir.

Swara Yoga: Swara yoga, nefesin kontrolü ve manipülasyonu yoluyla kozmik bilincin gerçekleştirilmesi olarak kabul edilmektedir. Bu yoga türü çeşitli nefes teknikleri ile ilgilidir.

Raja Yoga: İnsan davranışının ve kişiliğinin arındırılması ile ilgili kapsamlı bir yoga türüdür. Raja yoga; Asanalar (duruşlar) ve pranayamalar (pranik nefes alma teknikleri) yoluyla fiziksel sağlık ve zindelik kazanma; zihinsel ve duygusal çatışmaların yönetimi ve pratyahara (duyusal geri çekilme) ve dharana (konsantrasyon) yoluyla farkındalık ve konsantrasyonun geliştirilmesi; ve dhyana (meditasyon) ve samadhi (evrensel kimlikte özümseme) yoluyla aşkın farkındalık için bilincin yaratıcı yönünü geliştirmek basamaklarını içinde barındırmaktadır.