Hinduizm’de Fil Başlı Tanrı: Ganeşa

Hinduizm’de başlangıçların efendisi, gurur ve kibrin yok edici Tanrısı olarak bilinen Ganeşa, fil başlı bir insan şeklinde tasvir edilmektedir. Ganeşa isminin dışında, Ganapati, Vinayaka, Buddhipriya isimleri ile de bilinmektedir. Hinduların çok sevdiği ve neredeyse en fazla sayıda kişinin ibadet ettiği tanrıdır.

Hindu literatüründe Ganeşa’nın, Parvati ve Şiva’nın oğulları olduğu kabul edilmektedir. Var oluşu ile ilgili çok farklı anlatımlar bulunmaktadır. İçlerinde en yaygın olan Ganeşa anlatımı "Shiva Purana" metninde anlatılan hikayedir. Bu anlatıma göre Parvati banyoya gireceği bir gün kapıda bekleyecek kimse olmadığı için zerdeçal özünden bir insan biçimlendirmiş ve onu canlandırarak kapıda beklemesini, kimseyi içeriye sokmamasını emretmiştir. Ganeşa, annesi olarak kabul ettiği Parvati’nin kapısında beklerken Parvati’nin eşi olan Şiva gelmiş ve tanımadığı bu kişiyi görünce öfkesine yenik düşüp onun başını kesmiştir. Parvati dışarı çıkıp olanları görünce bu duruma çok üzülmüştür. Son derece güçlü olan Şiva, kestiği başı çok uzaklara fırlattığı için onu bulmak imkansızdır. Bu nedenle Şiva askerlerine hızlı bir şekilde kendisine bir baş getirmelerini istemiştir. Askerler Şiva’ya fil başı getirmiş, Şiva da bu fil başı ve oğlu Ganeşa’nın bedenini birleştirerek ona yeniden can vermiştir. Ardından Şiva, askerlerini Ganeşa’nın emrine vermiştir. Bu anlatımdan hareketle Ganeşa, fil başlı ve insan bedenine sahip olarak tasvir edilmiş ve Hinduizm’de önemli bir tanrı olarak kabul edilmiştir.

Hindu tapınaklarının girişinde Ganeşa koruyucu tanrı olarak sıkça kullanılmaktadır. Kozmik düzenin sesi olarak kabul edilen ve her mantranın başlangıcı olan “Om” hecesini temsil ettiği kabul edilmektedir. Büyük kulakları insanlara dinlemeyi; küçük ağzı ise az konuşmayı öğütlemektedir. Küçük şekilde tasvir edilen gözlerinin evrendeki detayları görmeyi simgelediği kabul edilmektedir. Ganeşa çizimlerinde tercih edilen kırmızı giysinin kaosu ve hareketi; sarı rengin ise huzur, mutluluk ve doğruluğu sembolize ettiğine inanılmaktadır. Yılanlı kemerinin ise tutkular üzerindeki kontrolü ifade ettiği vurgulanmaktadır.

Hinduların fil başlı Tanrısı Ganeşa’nın çok sayıda farklı tasvirleri bulunmaktadır. Tasvirlerde görülen her bir detay Hintliler için derin manalar taşımaktadır. Genellikle dört kollu, göbekli ve bir fare üzerinde oturur şekilde tasvir edilmektedir. İnsani olan vücudunun dünyevi varoluşu, fil şeklindeki başının ise insan varlığının en yüce gerçeği olan Atman’ı veya ruhu sembolize ettiği kabul edilmektedir. Dört kollu olmasının ise her yönde var olduğunu göstermektedir. Sağ üst elinde insanların ebedi yolda ilerlemesi ve engellerin kaldırılmasına yardımcı olan bir üvendire tutmaktadır. Sağ alt elinde tuttuğu kırık diş ise, kutsal metinlerden biri olan Mahabharata’yı yazarken yapmış olduğu fedakarlığın sembolü olarak kabul edilmektedir. Bazı tasvirlerde Ganeşa’nın elinde tespih bulunmakta ve bunun da ilim arayışının sürekli olması anlamına geldiğine inanılmaktadır. Sol üst elinde bir ilmek tutan Ganeşa tasvirlerinde bunun zorlukların yakalanması içi bir araç olduğu kabul edilmektedir. Sol alt elinde içi bir çeşit tatlı dolu olan kase tutmaktadır. Genellikle başı tatlıların olduğu sol eline meyillidir ve onun çocuksu açgözlülüğüne vurgu yapılmak istenmektedir.

Hinduizm’de Ganeşa kültü güçlü bir şekilde uygulanmaya devam etmektedir. Tapınaklarda genellikle Ganeşa tasvirlerine yer verildiği görülmektedir. Hinduizm’de kabul edilen diğer tanrıların aksine Ganeşa’nın mezhepsiz bir tanrı olması, çok sayıda Hindu için sevilen ve saygı duyulan bir konumda olmasını sağlamaktadır. Özel günlerde onun adına kutlamalar gerçekleştirilmektedir. Özellikle Ganeşa’nın festivali olarak kabul edilen ve on gün süren “Ganesh Chaturthi” festivali ağustos-eylül aylarında coşkuyla kutlanmaktadır.