Hindistan'da Kast Sisteminin Tarihsel Gelişimi

Hindistan'da köklü bir sosyal hiyerarşi olan kast sistemi, yüzyıllardır toplumsal ilişkileri şekillendiren karmaşık ve kalıcı bir yapıyı temsil etmektedir. Kökeni eski kutsal metinlere dayandırılan ve zaman içerisinde gelişen kast sistemi sosyal statülerin, insanların birbirleriyle olan etkileşimlerin belirlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır.

Hindistan’da kabul edilen kast sistemini anlamak için bilmemiz gereken bir başka kavram da “varna”dır. Kast ve varna birbirlerinin yerine kullanılsa da aslında aynı şeyler değildir. Varna, renk manasına gelmekte ve kişinin mesleğini seçmesi anlamına gelen “vri” kökünden türemektedir. Kast kelimesi ise İspanyolca ve Portekizce “caste” sözcüğünden gelmektedir. Irk, soy, cins anlamına gelen bu kelime Hindistan’da “jati” olarak bilinmektedir. Jati kelimesi de doğum anlamına gelen “jana”dan türetilmiştir. Buradan hareketle kastın doğumla ilgili bir mesele olduğu anlaşılmaktadır.

Herkesin kendi doğasına uygun görevleri yerine getirdiği Vedalar döneminde dört varna bulunmaktadır. Kast sistemi tamamen doğum ile ilişkiliyken; varna sistemi eyleme dayalı bir sınıflandırmadır. Ayrıca varna sistemi kast sistemi kadar katı değildir. Kast sisteminde Brahminler eğitimli olsun ya da olmasın her zaman saygı görmektedir. Ancak varna sisteminde Brahminlerin bilgilerinden dolayı saygı gördükleri bilinmektedir. Bu gün bizim kast olarak bildiğimiz ancak varna sisteminde belirlenmiş olan dört sınıf; Brahminler, Kşatriyalar, Vaisyalar ve Sudralardır.

Bugün bizim kast olarak bildiğimiz sistemin kökenine dair Hindistan’da farklı teoriler öne sürülmektedir. Dini teoriye göre kastlar, evrenin yaratıcısı olan Brahman’ın bedeninden yaratılmıştır. Brahminler (din adamları) ağzından, Kşatriyalar (yönetici ve askerler) kollarından, Vaisyalar (tüccar, esnaf, çiftçi) midesinden ve Sudalar (hizmetçiler) ise ayakların yaratılmıştır. Manu Kanunnamesi’nde kastların yani varnaların görevleri şu şekilde açıklanmıştır; Brahminler, kutsal metinleri öğretmekten ve kurban törenlerini icra etmekten sorumludur. Kşatriyalar yönetimlerinde bulunanları koruma, serveti yoksullarla paylaşma, dini törenleri icra etme; Vaisyalar, kurban törenleri için gereken hayvanları yetiştirme, ibadetler için gereken malzemeleri tamamlamak, ticaret yapmak, toprağı ekip dikmekle görevlendirilmiştir. Sudralar ise diğer gruplara hizmet eden, onların isteklerini yerine getirmekle sorumlu olan kast olarak kabul edilmektedir.

Dini açıdan kast sistemini anlaşılır kılacak olan karma kavramıdır. Karmaya göre kişi bu dünyada yapıp ettikleri sonucunda öldükten sonra yeni bir bedende tekrar dünyaya gelecektir. İçinde bulunduğu kastın sorumluluklarını doğru bir şekilde yerine getiren kişinin bir sonraki yaşamında daha üst bir kastta dünyaya geleceğine inanılmaktadır. Bu da kast sisteminin Hintliler tarafından kabul edilebilir olmasını sağlamaktadır.

Hindistan’da kast sisteminin nasıl oluştuğuna dair ileri sürülen tarih teorisine göre; kast sisteminin kökeni, Aryanların Hindistan’a gelmesine dayanmaktadır. Aryanlar, yerel kültürleri hiçe sayarak Hindistan’ın kuzey bölgelerini fethederek yerel halkı da kontrol altına almıştır. Aryanlar kendilerini üç grup halinde örgütlemişlerdir: Rajanya adını verdikleri savaşçı grup, rahiplerden oluşan Brahmanalar ve üçüncü bir grup olan çiftçilik, zanaatkâr işleri ile uğraşan Vaisyaslar. Bu üç grup dışında kalan yerel halk köleleştirilerek hizmetkârları konumuna getirilmişlerdir.

Kast sisteminin kökenine dair ileri sürülen bir diğer iddia Aryanların Hindistan’a gelmesinden sonra aralarındaki renk farklılıklarından dolayı ortaya çıktığı yönündedir. Makalenin başında da belirttiğimiz gibi Sanskrikçe varna yani renk anlamına gelen ve sınıflar arası ayrıma neden olan şeyin, Aryanlar ve Hintliler arasındaki renk farkı olabileceği düşünülmektedir. Yalnızca ten renklerinden değil dilleri ve ibadetleri açısından da iki topluluk arasında farklar olduğu bilinmektedir. Vedik dönemde varna sistemi her ne kadar iş bölümü ve mesleğe dayalı olarak belirlenmiş olsa da Aryanların Hint diyarına gelmesiyle yeni bir sınıflandırmanın yapılmış olabileceği iddialar arasındadır.

Kast sisteminin ortaya çıkmasına dair son bir iddia de siyasi amaçlı olarak kastların oluşturulmuş olduğu yönündedir. Brahminlerin sosyal statü içerisinde kendilerini en üst basamağa yerleştirmeleri için icat ettikleri bir araç olabileceği iddia edilmektedir.

Kast üyelerinin kendi kastından kişilerle evlenmesi gerekmektedir. Üst kastta bulunan bir kimsenin, kendisinden alt kastta bulunan birinin pişirdiği yemeği yemesi kabul edilmemektedir. Alt kasttan bir kişinin üst kastta bulunan birine dokunması kirlilik sebebi olarak görülmektedir. Alt kasttaki bir kişinin gölgesi bile üst kasttan birinin üzerine düşmemelidir. Dört kastın dışında olan ve “Dalit” olarak adlandırılan dokunulmazların, tapınaklara girişlerine izin verilmemektedir. Öyle ki Dalitler yanlarından bir Brahmin geçerken gölgelerinin Brahminlerin üzerine düşmemesi için belli bir mesafeden sonra yere uzanırlar. Kast dışı olan Dalitler diğer kastların yapmayacağı; deri işleme, zararlı hayvanları öldürme ve hayvan leşlerini temizleme gibi işleri yapmaktadır. Öldüklerinde cesetleri yakılmayan Dalitler’in başka kastlardan birine dokunması, hatta aynı odada yemek yemesinin bile diğer kasttan olan kimsenin kirleneceği anlamına gelmektedir.

Hindistan’da kast sisteminin oluşmasına neden olan temel sebebin ne olduğu ile ilgili net bir şey söylenememekle birlikte bu durumun günümüzde hala devam ettiği bilinmektedir. Kast sistemi toplumsal yapıların şekillenmesine ve topluluklar arasındaki etkileşim azalmasına neden olmakta; kültürel manzara üzerinde kalıcı bir etki bırakmaktadır.