Hamas: Kuruluşu ve Siyasi Mücadelesi

1960’lı yıllarda Filistin Kurtuluş Örgütü’nün bölgede oluşturduğu milliyetçi tutumu yok etmek isteyen İsrail, dini konularda Filistinlilere o dönem daha az baskıcı davranıyordu. Radyolarda günlük Kuran dinletisi, Yahudi ve Müslümanların birlikte yaşayabileceği propagandası bu politikanın tezahürlerinden birkaçıydı. İslami cihat taraftarı örgütler dernekleşerek etkilerini artırmaya başladılar. Bunun sonucunda Ortadoğu’da Arap milliyetçiliği yerini dini hislere dayalı oluşumlara bırakmaya başladı. Hamas da bu örgütlerden biriydi ve o da bu dönemin sonunda kurulmuştu. Sonuç olarak İsrail’in milliyetçi duyguları bastırması kendileri için daha büyük problemlere yol açmıştı.

2007 yılından itibaren Filistinlilere ait Gazze şeridini kontrol eden Hamas (Haraket’ül-Mukavemetü’l-İslamiye: İslami Direniş Hareketi) İsrail’in işgal ettiği toprakları kurtarıp o bölgede bir İslam Devleti kurmak isteyen Sünni İslamcı siyasi ve askeri bir örgüttür. 1987 yılında İsrail işgaline karşı başlayan Birinci İntifada ve ayaklanma döneminde Filistinli İmam Ahmed Yasin tarafından kurulmuş olsa da Hamas’ın kökenleri İran devrimine ve Mısır’daki Müslüman Kardeşler örgütüne dayanmaktadır. Günümüzde Gazze dışında Batı Şeria’da da varlığını sürdürmektedir.

1960’dan itibaren ve özellikle 1967 Arap-İsrail Savaşı sonrası Filistin direnişinde Yaser Arafat’ın önderliğinde milliyetçi ve laik bir örgüt olan Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) başroldeydi. 1979 yılındaki İran Devrimi’nin ardından bölgedeki milliyetçilik yerini İslamcılığa bıraktı. Hamas’ı kuran ekip Mısır’da yer alan Müslüman Kardeşlerin ideolojisini Filistin’e getirdiler. Örgütün lideri Ahmed Yasin yıllarca tekerlekli sandalyesinde hapiste kalmış, o şekilde örgütü yönetmiş ve 2004 yılında bir sabah namazı sonrası İsrail saldırısında hayatını kaybedene kadar örgütün ruhani lideri olmuştur.

Örgüt, kuruluşunda yayınlamış olduğu bildirgesinde İsrail’in işgal ettiği toprakların, tarihi Filistin toprakları olduğunu ve İsrail’in tamamen ortadan kaldırılarak yerine İslam esasları üzerine kurulacak bir Filistin’den bahsediliyordu. Hamas bu amacından dolayı Yaser Arafat ve Filistin Kurtuluş Örgütü’nün İsrail ile 1991 Madrid Konferansı ve 1993 Oslo Antlaşmalarında yaptığı barış görüşmelerine karşı çıkmıştır.

Hamas kuruluşunun ardından 1989 yılında silahlı mücadeleye başladı. 1991 tarihinde örgütün milis güçleri düzenlenerek silahlı kuvvetleri kurulmuştur. Kuvvetlerin adı Filistin’e yerleşen Yahudilere karşı mücadele veren ve 1935’de İngilizlerle yapılan çatışmada hayatını kaybeden İzzeddin El-Kassam olmuştur. Şu an Gazze’nin en donanımlı kuvveti olan Kassam Tugaylarının başında komutan Muhammed Deif ve yardımcısı Mervan İsa başkanlık etmektedir.

Hamas ilk döneminde Filistin Kurtuluş Örgütü ile İsrail arasındaki Oslo Görüşmelerini engellemeye çalıştı. 1993 yılında Batı Şeria’da bir Filistinli ve sekiz İsrail askerinin yaralandığı ilk intihar saldırısı gerçekleşti. Hamas’ın bu saldırıları Filistin direnişine katkı sağlayıp, İsrail ordusuna zarar vermekte olup aynı zamanda İsrailli sivillerin de ölümüne yol açtı. 2000 yılında roket teknolojisinde ilerleme kaydeden Hamas, geliştirmiş oldukları ilk füze olan Kassam-1 Füzesi ile 2001 yılında İsrail’in Sderot kentini vurdu. Hamas’ın bu teknolojide ilerlemesinde bölgedeki İran ve Katar gibi Arap ülkelerinin desteğini aldığı söylenmektedir. Hamas’ın silahlı kanadında otuz bin civarında mücahidin ve 259 kilometre menzile sahip roketlerin bulunduğu iddia edilmektedir. Hamas bu sebepten dolayı Avrupa Birliği, İngiltere, ABD, İsrail, Japonya ve Yeni Zelanda gibi ülkelerin terör listesinde yer almaktadır.

2006 yılında İsrail’in Gazze şeridinden çekilmesi ile Filistin’de yapılan seçimlere katılan Hamas seçimlerden galip çıkıp Filistin Ulusal Yönetimi Yasama Konseyi’nde çoğunluk elde etti. Seçimlerin ardından Filistin Kurtuluş Örgütü ile Hamas arasında meydana gelen yoğun silahlı çatışmalar sonucunda Hamas 2007'de Gazze'yi kontrol altına aldı. Filistin Kurtuluş Örgütü ise Batı Şeria’nın İsrail işgali altında bulunmayan bölgelerini kontrol etmeye başladı. İsrail ise Hamas'ın yönetimi ele geçirmesinin ardından Gazze'ye abluka uygulayarak karşılık verdi. Hamas’ın silah tedarik etmesini engelleme gerekçesini kullanarak bölgeye insan ve mal giriş çıkışını da kısıtladı. Bu da Filistinlilerin yine başta açlık olmak üzere birçok sorunla karşılaşmasına sebep oldu. Bölgede bu süreçten sonra hiçbir seçim yapılamadı.

Hamas 2017 yılında açıkladığı bildiri ile İsrail’in varlığını hala reddetmesine karşın iki devletli çözüme giden yolda yaklaşımını da değiştirmiştir. Yeni açıklamada, 1967 öncesindeki sınırlar olarak bildiğimiz Gazze, Batı Şeria ve Doğu Kudüs’te bir Filistin devletinin kurulması amaçlandığına yer verilmektedir. İsrail ise bu açıklamaların dünyayı kandırmaktan ibaret olduğunu ve Hamas’ın tek amacının terörü yaymak olduğunu belirtmiştir. Hamas’ın, varlığını hala reddettiği İsrail ile barış için aynı masaya oturup oturmayacağı merak konusuyken 7 Ekim’de Hamas’ın İsrail’e olan saldırısı ve ardından gelen İsrail’in soykırımı işleri çok daha karmaşık duruma sokmuştur. Bölgede seçimle iş başına gelmiş meşru bir yönetim olan Hamas’ın İsrail ve bazı batılı ülkeler tarafından terörist grup olarak yansıtılması katliamın gerekçesi olarak gösterilmekte ve bu ülkelerin yeri geldiğinde “özgürlük savaşçısı” olarak kabul ettiği nice terörist oluşumlar göz önüne alındığında nasıl bir ikiyüzlülük içinde olduklarını ortaya koymaktadır.