Guillaume Le Gentil: Bir Gök Bilimci ve Trajik Hikayesi

Guillaume Le Gentil, Fransa'nın kuzeybatısındaki Basse-Normandie bölgesinde yer alan Manche ilinin Coutances kasabasında doğdu. Zengin olmayan bir aileden geliyordu. Babası oğlunun eğitimi için para topladı. Guillaume Le Gentil, Coutances'ta ilk çalışmalarının ardından Paris Üniversitesi'nde teolojik çalışmalara başladı. College Royal'de gök bilimci Joseph Nicolas Delisle liderliğinde verilen çeşitli seminerlere katıldı. Bu onun astronomiye olan ilgisini arttırdı ve 1748'de 71 yaşındaki Jacques Cassini'nin yanında çalışmaya başladı. İki yıl sonra onun asistanı olup bilimsel ve akademik kariyerine başladı. Astronomideki aletleri kullanmayı ve astronomik hesaplamalar yapmayı öğrendi. Messier'in kataloğundaki birçok nesneyi keşfetti ve inceledi. Örneğin, 1749 yılında Le Gentil adıyla da bilinen cüce eliptik galaksilerden biri olan M 32'yi keşfetti. 1753'te Fransız Bilimler Akademisi'ne seçildi. 26 Temmuz 1758'de tezini sundu. Her şeyden önce Orion Bulutsusu'nu incelemiş, çalışması 1759 yılında Fransız Bilimler Akademisi tarafından yayınlanmış ve 1765 yılında basılmıştır.

1716 yılında Edmond Halley, bilim adamlarının Venüs'ün 1761 ve 1769'daki geçişleriyle ilgili uluslararası bir işbirliği yapmalarını önermişti. Venüs'ün geçişleri, Venüs gezegeninin Dünya ile Güneş arasından geçmesi ifade etmekteydi. Bu geçişler yaklaşık 100 saat arayla ve çift arasında sekiz saat olacak şekilde, çiftler halinde gerçekleşmekteydi. Dünyanın farklı yerlerinden çeşitli geçiş açıları ve süreleri ölçülerek bu geçişlerin Güneş'e ve Venüs'e olan mesafesi ve ardından güneş sistemindeki tüm gezegenler arasındaki mesafeleri hesaplamak için kullanılabilirdi.

Guillaume Le Gentil, gözlemi yapmak üzere görevlendirilen Fransız bilim adamlarından biriydi ve günümüz Hindistan'ında Fransız mülkiyeti olan Pondicherry'ye atandı. Venüs'ün ilk geçişi 6 Haziran 1761'de gerçekleşecekti. Bu nedenle Guilamme Le Gentil, Mart 1760'ta Brest'ten yola çıktı. Doğu Hindistan Şirketi'ne ait bir gemiyle Ümit Burnu'nu dolaşarak şimdiki adı Mauritius olan Fransa Adası'na gitti. Mauritius'a 10 Temmuz 1760'ta vardı ve Hindistan'a gidecek bir gemiyi beklemeye başladı. Lakin deniz savaşı Hindistan'a sıçramıştı. Fransız ve İngiliz kuvvetleri Pondicherry'de savaşıyor ve sefer talep ediyorlardı. Dahası kış mevsimi ilerledikçe rüzgârlar daha az elverişli hale geliyordu. Guillaume Le Gentil sonbaharda dizanteriden muztaripti, bu yüzden bir gemi gelse bile gemiye binebileceği kesin değildi. Meslektaşı Alexandre Guy Pingr'in bulunduğu Rodrigues kasabasına gitmeyi planlamaya başladı. Oraya gitmek için hazırlanırken Hindistan'a önemli mesajlar taşıyan bir gemi Mauritius'a geldi. Vali, Sylphide firkateynini Hindistan'a göndermeye karar verdi ve 11 Mart'ta Guillaume Le Gentil firkateyn ile birlikte yola çıktı. Yolculuk başlangıçta iyi gitti ancak rüzgârlar aniden değişti ve gemi rotasını korumakta büyük zorluk çekti. Hedeflerine çok yaklaştıklarında Fransa'nın Pondicherry'yi İngiltere'ye karşı kaybettiğini ve hala birbirleriyle savaş halinde olduklarını öğrendiler. Guillaume Le Gentil Hint Okyanusu'ndan karaya çıkmayı beklerken kaptan Mauritius'a geri dönmeyi tercih etti. Bu nedenle 6 Haziran 1761'de geçiş gerçekleştiğinde gökyüzü açık olmasına rağmen gemide olması nedeniyle yararlı ölçümler yapamadı.

Venüs'ün ikinci geçişi 4 Haziran 1769'da gerçekleşecekti. Guillaume Le Gentil 32 günlük bir yolculuğun ardından Mart 1768'de Pondicherry’e geldi. Savaştan zarar görmüş Pondicherry'de vali onu karşıladı. Vali bir gözlem noktası inşa etmesine yardım etmeyi teklif etti. Guillaume Le Gentil, bir Fransız sarayının batı kanadının kalıntıları üzerine gözlemevi inşa etmeyi seçti. Venüs'ün geçişinden neredeyse bir yıl önce Haziran 1768'de gözlemevine taşınabildi. Mauritius'a ilk vardığında muson rüzgârları gözlemlerini tamamladı. Bu gözlemler, Doğu Hindistan Şirketi için Mauritius ve Hindistan arasındaki yelken rotalarının temelini oluşturdu. Yerel halkın bilgili rahipleri Brahminlerle çalışıp tartıştı ve onların güneş ve ay olaylarına ilişkin basit görünen hesaplamalarından etkilendi. Hatta bu yöntemin kendisine öğretilmesini istedi. 

4 Haziran sabahı Pondicherry'de rüzgârın aniden yön değiştirdiğini ve tüm gökyüzünün bulutlarla kaplandığını fark etti. Hayal kırıklığı neredeyse aklını kaybetmesine neden olmuştu. Bu olaydan sonra Villevault gemisiyle Mauritius'a gitmeye karar verdi. Ekim ayında yola çıkacaktı ve o zamana kadar astronomik gözlemlere devam etti. Sonbaharda ateşi yükseldi ve ekim ayında da dizanteri nedeniyle yolculuk yapamadı. Pondichery'den ayrılamayacağından korkuyordu. Mart 1770'te hâlâ iyileşme aşamasındayken Dauphin gemisiyle gitmesine izin verildi. Kasım ayında ise Hindistan gemisiyle Fransa'ya gitti ancak gemi çok geç yola çıktı ve yol boyunca birkaç kez durdu. Ümit Burnu'nu geçemedi. Ağır hasar gören gemi Mauritius'a geri dönmek zorunda kaldı. Guillaume Le Gentil, bir mektupta kendisinin öldüğü ve ailesinin Normandiya'daki toprakları üzerinde hak iddia ettiğine dair bir bilgi aldı. Eve dönüşüne Mauritius'taki Fransız yetkililer de karşı çıktı ve gemiye binmesi reddedildi. Mart 1771'de, son varış noktası İspanya'daki Cadiz olan İspanyol firkateyni Astre ile gitmesine izin verildi. Geminin kaptanı Guillaume Le Gentil ile dört yıl önce Manila gezisinde tanışmıştı. Eşyalarını gemiye yükledi ve 30 Mart sabahı, Mauritius'tan ayrıldı. İspanyol firkateyni 1 Ağustos 1771'de Cadiz'e vardı. Daha sonra Guillaume Le Gentil kara yoluyla Fransa'ya gitmeye karar verdi. On bir yıl, altı ay ve on üç gün sonra ilk kez 8 Ekim'de, sabah dokuzda Fransa topraklarına ayak bastığını not etti.

Guillaume Le Gentil, Fransa'ya vardığında ülkesinin bölünmüş olduğunu ve karısının yeniden evlenmiş olduğunu gördü. Ayrıca Fransız akademisindeki yerini kaybetmiş ve birçok doğa bilimi koleksiyonu ortadan kaybolmuştu. Bir süre sonra Kral’ın yardımıyla Fransız Akademisi'ne geri girdi ve yeniden evlendi. Fransa'ya geldikten 21 yıl sonra, 22 Ekim 1792'de herhangi bir hastalık olmaksızın öldü.

Bir yıl sonra Fransız Bilimler Akademisi üyesi bilim adamlarının çoğu Fransız Devrimi sırasında sözde terörle idam edildi. Jean-Dominique Cassini'nin 1810'da Fransız Devrimi'nde ölen bilim adamlarının onuruna yazdığı övgü yazısında, doğal bir ölümle ölmüş olsa da Guillaume Le Gentil için olan bir bölümü de vardır. Ayrıca Venüs'ün 1761'deki geçişinden iki yüz yıl sonra, Ay'ın kraterlerinden birine Fransız gök bilimcinin anısına Le Gentil adı verildi.