Evanjelizm ve Amerika Örneği

Evanjelizm hareketinin ortaya çıkışı 16. yüzyılda yaşanan Hıristiyanlığın Protestan reformuna dayanmaktadır. Reformasyonla birlikte hızla gelişen ve yayılan Evanjelizm, kendisini Evanjelik olarak adlandıran pek çok grubu bünyesinde bulundurmaktadır.

Evanjelizm, sözlükte, “İncil mesajını yaymak, öğretmek” anlamlarına gelmekte ve köken olarak “iyi haber, müjde” anlamına gelen Yunanca “euangelion” kelimesinden türetilmektedir. İnanç ve ibadet konularında Protestanların temel inancı olan Kutsal Kitap’ın tek dinsel otorite olduğuna inanmakta ve yalnızca iman (sola fide), yalnızca Kutsal Kitap (sola scriptura) ile kurtuluşa ulaşılacağı doktrinlerini kabul etmektedir.

Protestan reformu ile ortaya çıkmış ve Evanjelik hareket içerisinde bulunan gruplar doğal olarak inanç esaslarında Protestan doktrinlerine vurgu yapmaktadır. Bu bağlamda onların yaklaşımları Lutherci, Kalvinci, Anglikan ve Püriten geleneklerin teolojilerine dayanmaktadır. Evanjelikler arasında temel olarak kabul edilen dört görüş; değişim (conversionism), aktif evanjelizm (activism), kutsal kitaba verilen özel önem (biblicism) ve Mesih’in haç üzerinde kendini kurban etmesi aracılığıyla kurtuluştur (crucicentrism).

Evanjeliklerin kabul ettikleri görüşlerden ilki olan değişim; dönme, değişme, din değiştirme anlamına gelmektedir. Bu kavramı açıklarken, yeniden doğuş, tekrar doğuş, yeni başlangıç kavramları da kullanılmaktadır. Burada ifade edilmek istenen şey; Hıristiyan cemaatinin bilinçsiz veya inançsız bireyi olmaktan çıkıp, tam inançlı bir üyeye dönüşümü ifade edilmektedir. İkinci görüş olan aktif evanjelizmle ifade edilmek istenen şey ise; İncil’in mesajını kişi ya da topluluk fark etmeksizin bütün insanlara ulaştırmaktır. Bunu “aktif müjdecilik” olarak tanımlamakta ve mümkün olduğunca farklı kişinin değişimine tanık olmayı amaçlamaktadırlar. Bu nedenle vaazları için seçtikleri bölgenin ruhuna, kültürüne uygun çalışmalar yapmaktadırlar.

Evanjelizm’in üzerine inşa edildiği üçüncü inanç; Luther’in yapmış olduğu gibi Kutsal Kitap’a verilen önemdir. Tanrı’nın vahyi olduğu kabul edilen Kutsal Kitabın, yanılmaz olduğu kabul edilmektedir. Evanjelizm’in kabul ettiği görüşlerin sonuncusu ise Mesih’in haç üzerinde kendini kurban etmesi aracılığıyla kurtuluştur. Mesih, insanoğlunun günahlarına kefaret olarak ölmüştür. Burada tüm insanlık, Tanrı’nın çocuğu olma durumuna göre değerlendirilmekte ve bu şekilde kolektif bir şuur oluşturulmak istenmektedir. Kısacası Mesih’in acı çekmesi, sıkıntılı anlarda insanların dayanışmasının bir işareti olarak görülmektedir.

Evanjelizm’in Amerika’ya girmesi ve burada sağlam şekilde inşa edilmeye başlaması, İngiltere’de ortaya çıkan Püritenlerin 1600’lerde Amerika’ya göç ettirilmeleri ile gerçekleşmiştir. Püritenler yapmış oldukları açıklamalarla Protestanlığı farklı boyutlara taşımış ve İngiltere Kilisesi’ni Katolik unsurlardan temizleme girişiminde bulunmuştur. Püritenler yaptıkları bu girişimler sonucunda Amerika’ya göç ettirilmiş ve orada bir siyon yaratma amacıyla hareket etmişlerdir.

Püritenlerin girişimleri sonucu Amerika’da meyve veren Evanjelizm hareketinde bireysel dindarlıktan ziyade Amerika’ya ait milli duygulara vurgu yapılmaktadır. Ancak Amerika’ya baktığımızda Avrupa’nın sahip olduğu tarihi, kültürel bir mirasa sahip olmadığı hemen görülmektedir. Avrupa, sahip olduğu Yunan, Roma kültürüne ek olarak Rönesans, Reform ve Aydınlanma dönemlerini de geçirmiş bir toplum olarak sağlam şekilde inşa edilmiştir. Amerika ise bağımsızlığını elde ettiğinde yalnızca Püritenlerin getirmiş olduğu dini mirasa, kurucuların ve entelektüellerin birikimine sahiptir. Bu nedenle Amerika, eksik olduğunu bildiği bu boşlukları din ile kapatmaya çalışmıştır.

Dünyanın farklı bölgelerinden gelen ve farklı dinlere mensup olan insanları, Protestanlık çatısı altında birleştirmenin mümkün olmadığını anlayan kurucular, Amerika’ya özgü olacak yeni bir din ortaya koymuşlardır. Sivil din olarak adlandırılan bu olgu, J.J. Rousseau’nun “Toplum Sözleşmesi” eserinde şu şekilde tanımlanmaktadır; “sivil din, tek memleketin sınırları içinde egemendir ve o memlekete tanrılarını, ermişlerini, koruyucu meleklerini sağlar; onun da dogmaları, ayinleri ve törenleri vardır”. Amerika’da da Evanjeliklerin kendilerini ait hissettikleri bir siyasi parti yoktur. Fakat onlar, Amerika’da dini bir canlanma olduğunu ve Tanrı gücünün bu canlanmayı yönlendirdiğini düşünmektedirler.

Evanjelikler’e göre bütün insanların Hıristiyanlaşması, Mesih’in ikinci gelişini kolaylaştıracaktır. Onlar Amerikan toplumunun Tanrı tarafından seçildiğine ve Amerika’nın da Tanrı’nın vaat ettiği topraklar olduğuna inanmaktadır. Bu nedenle Amerikan politikasında hakim güç olarak yer almakta ve kendilerini her alanda göstermektedirler. Evanjelikler hayatın her alanında insanları İsa’ya çağırmak amacıyla uygulamalarda bulunmaktadır. İsa ve haç temalı kıyafetlerden, Testamints (İncil Nane Şekerleri), Scripture Candy (Mukaddes Kitap Şekerleri) gibi atıştırmalıklara kadar her yerde mesajı iletmeye çalışmaktadırlar.

Bunların yanı sıra radyo yayınları ile başladıkları mesajın iletilmesi, teknolojik gelişmelere ayak uydurarak dizi, film, oyun, çizgi film, müzik sektörlerinde de son derece etkili olmaya başlamıştır. Özellikle Hollywood filmlerine bakıldığında her birinin planlanmış olan projelerin bir ayağı olduğu görülmektedir. Kısacası mesaj hemen her yerde insanlara verilmeye çalışılmakta ve Amerikan tarzı hayatın her evresinde bu mesajla karşılaşılmaktadır.